Płazińce, robaki płaskie (Platyhelminthes) - jest to typ zwierząt o prymitywnej budowie. Filogeneza - przypuszcza się, że wirki (Turbellaria) pochodzą od parzydełkowców, a ich przodkowie mogli być podobni do planuli. Pozostałe gromady pasożytów takich jak: przywry (Trematoda), skrzelowce (Monogenea), tasiemce (Cestoda) wywodzą się od pierwotnych wirków.
CECHY ROBAKÓW PŁASKICH:
- zwierzęta trójwarstwowe,
- zwierzęta dwubocznie symetryczne,
- grzbieto-brzusznie spłaszczone ciało,
- bez jam ciała,
- przestrzenie między ścianą ciała a narządami wewnętrznymi wypełnione parenchymą (pierwotna tkanka łączna, zespół luźno połączonych komórek różnego pochodzenia i o różnych funkcjach, wypełniająca wnętrze ciała organizmów acelomatycznych),
- acoelomata - zwierzęta parenchymatyczne,
- robaki drapieżne, niebezpieczne.
Budowa zewnętrzna: Ciało możemy podzielić na przód (bez wyodrębnionej głowy), tył, stronę brzuszną i grzbietową. Pokryte jest ono jednowarstwowym nabłonkiem ektodermalnym, u wirków pokryty jest rzęskami, a u pasożytów komórki nie są orzęsione i zlewają się w jedną warstwę zwaną syncytium. Pasożyty posiadają dodatkowo nabłonek pokryty oskórkiem, który chroni przed stawieniem przez enzymy gospodarza. Pod nabłonkiem znajdują się mięśnie gładkie pochodzenia mezodermalnego, u wirków tworzące kilka warstw, a u pasożytów mają postać pojedynczych włókienek. Nabłonek oraz mięśnie tworzą wór powłokowo-mięśniowy nadający kształt. Wewnętrzna jama ciała wypełniona jest parenchymą.
Budowa wewnętrzna: Wewnątrz ciała występuje pierwotna jama ciała wypełniona parenchymą, która wypycha ciało od wewnątrz (pełni funkcję szkieletu hydraulicznego).
Układ pokarmowy: Rozpoczyna się on otworem gębowym, położonym po brzusznej stronie ciała, dalej przechodzącym w sporą mięsistą gardziel (może być wynicowana na zewnątrz w postaci rurki czy rękawa), za nią znajduje się proste lub rozgałęzione jelito. Zawsze jednak jest ono ślepo zakończone, bez otworu odbytowego i wszelkie ewentualne niestawione resztki są usuwane przez otwór gębowy. Otwór odbytowy występuje tylko u niektórych wirków i przywr. Tasiemce nie posiadają układu pokarmowego, ponieważ żyjąc w jelicie cienkim są całe zanurzone w stawionym pokarmie i mogą chłonąć cała powierzchnią swego płaskiego ciała.
Wymiana gazowa: Do wymiany gazowej dochodzi bezpośrednio przez powierzchnię ciała. Nie posiadają układu oddechowego. U pasożytów wewnętrznych jak np. tasiemiec podstawowym procesem dostarczającym energii jest oddychanie beztlenowe. Jednakże niektóre płazińce oddychają tlenowo - wirki i skrzelowce.
Układ krążenia: Płazińce nie mają układu krążenia: substancje odżywcze rozprowadzane są przez płyn, który znajduje się w parenchymie. U niektórych transport ułatwia również silnie rozgałęzione jelito.
Układ nerwowy: Układ nerwowy płazińców charakteryzuje się prostą budową i zbudowany jest z dwóch zwojów nerwowych położonych zazwyczaj w przedniej części ciała oraz z odchodzących pni nerwowych połączonych poprzecznymi spoidłami.
U wolno żyjących wirków najsilniej rozwinięte są dwa pnie położone po brzusznej stronie ciała. Występują u nich także dość dobrze wykształcone narządy zmysłów, wśród których spotykamy zarówno receptory chemiczne, dotykowe, jak i proste oczka (fotoreceptory) w liczbie od jednej do kilkunastu par. Niektóre morskie wirki mają też statocysty. Pasożyty, w związku z prowadzonym trybem życia, mają słabo rozwinięty układ nerwowy i właściwie pozbawione są wyspecjalizowanych narządów zmysłów. Występują u nich jedynie komórki czuciowe i proste receptory chemiczne.
Rozmnażanie: Charakteryzuje je hermafrodytyzm. Najczęściej występuje zapłodnienie krzyżowe. Zróżnicowany jest również rozwój osobnika. Wirki charakteryzują się rozwojem prostym, zaś pasożyty rozwojem złożonym. Bardzo różna jest liczba jaj produkowanych przez płazińce. Wolno żyjące wirki składają około 200 w ciągu swojego życia, a u wewnętrznych pasożytów liczy się je w milionach sztuk.
LARWY -> WIRKI:
- Larwa Müllera (protrochula) - występuje u form morskich wirków; ma kształt jajowaty, owalny. Na szczycie znajduje się narząd zmysłowy z pękiem witek - chemoreceptor. W równiku jest 8 długich płatowych wyrostków orzęsionych na brzegach. Otwór gębowy mieści się na dolnej stronie ciała (prowadzi do workowatego jelita). Jelito otoczone jest parenchymą. Larwa prowadzi planktonowy tryb życia, po czym opuszcza się na dno i przekształca w wirka. Rozmieszczenie narządów: 1 - oczy, 2 - zwój mózgowy, 3 - woreczkowate jelito, 4 - otwór gębowy, 5 - wyrostki łopatkowate, 6 - przedgębowy wieniec rzęskowy.
- Larwa Gotta - posiada tylko cztery płaty orzęsione.
 |
| Źródło: photos.smugsmug.com - Larwa Müllera. |
 |
| Źródło: earthlingnature.wordpress.com - Xenoturbella churro. |
Występowanie: Xenoturbella bocki i Xenoturbella westbladi zostały opisane z południowo-zachodniego wybrzeża Szwecji. Kolejne 4 gatunki opisano w 2016 roku i z głębin Wschodniego wybrzeża Pacyfiku.
Filogeneza: Biorąc pod uwagę prostą budowę Xenoturbella widziano w niej reliktowy organizm, nawiązujący do hipotetycznej grupy bilaterogastreata. Początkowo rodzaj opisano w obrębie płazińców (Platyhelminthes), gdzie utworzono dla niego nową gromadę enoturbellida. Okdrywca gatunku, E. Westblad, uważał go za najbardziej prymitywnego wirka, jednak budowa tych zwierząt wykazuje ważne różnice. Nabłonek pokrywający ich ciało różni się od jednolitego nabłonka wirków. Także statocysty nie odpowiadają swą budową tym spotykanym u płazińców. Są one zbliżone do narządu aboralnego Ctenophora (Parzydełkowce), a najbardziej zbliżona do statocyst strzykw. Początkowo analizy filogenetyczne oparte na 18S rDNA oraz genach oksydazy cytochromowej wskazywały na bliskie pokrewieństwo tych zwierząt z półstrunowcami i szkarłupniami. Na podstawie tych badań zaliczono więc Xenoturbellida do zwierząt wtóroutych (Deuterostomia). Aktualnie większość analiz molekularnych wspiera wysuniętą na podstawie morfologicznego podobieństwa hipotezę o bliskim pokrewieństwie Xenoturbellida i Acoelomoprha. Pozycja filogenetyczna takiego kladu nazwanego przez Philippe'a i wsp. Xenacoelomorpha - jest jednak niejasna. Według Philippe'a i współpracowników stanowi on najbardziej bazalną linię wspólnego przodka wtóroustych. Według innych badaczy, Xenacoelomorpha są taksonem siostrzanym do wszystkich pozostałych zwierząt dwubocznie symetrycznych. Ta ostatnia propozycja zostałą wysunięta na podstawie analiz filogenetycznych opartych na genomie mitochondrialnym i transkryptomach.
2) Acoelomorpha - jest to hipotetyczny klad morskich organizmów wirokształtnych, u których stwierdzono prawie całkowity brak macierzy pozakomórkowej. Nazwa została zaproponowana przez U. Ehlersa. Acoelomorpha klasyfikowano w randze odrębnego typu zwierząt dwubocznie symetrycznych (Bilateria) lub w randze gromady płazińców. Zaliczono do niego: Nemertodermatida i Acoela - wirki bezjelitowe.
 |
| Źródło: Wikipedia. Wirki z rodzaju Waminoa na koralowcach Pierogyra sp. |
Początkowe badania genetyczne zdawały się potwierdzać monofiletyzm Acoelomorpha. Obciążone byłe jednakże efektem long branch attraction (LBA). Analizy wykonane innymi metodami badawczymi (metoda parsymonii [Reguła parsymonii znalazła zastosowanie w szczególności w kladystyce i fenetyce. Zgodnie z nią za najbardziej prawdopodobny przebieg ewolucji uważa się najkrótszy szlak prowadzący do zarejestrowanych zmian fenetycznych. Zastosowanie metody maksymalnej parsymonii skutkuje wyborem takiego drzewa filogenetycznego (spośród wielu teoretycznie możliwych), które zakłada istnienie minimalnej liczby zmian ewolucyjnych tłumaczących powstanie wszystkich jego gałęzi, czyli kladów. Preferowane jest w efekcie takie drzewo, które jest najkrótsze – posiada najmniej węzłów, z których rozchodzą się dychotomiczne rozgałęzienia], maksymalnego prawdopodobieństwa) zasugerowały, że Acoelomorpha jest taksonem parafiletycznym, a Nemertodermatida i Acoela stanowią dwie wczesne linie ewolucyjne Bilateria. Analizy filogenomiczne wspierają jednakże monofiletyzm Acoelomorpha składających się z Nemertodermatida i Acoela i wskazują na ich bliskie pokrewieństwo z Xenoturbellida, choć pozycja filogenetyczna takiego kladu pozostaje niejasna - według badań hejnola i współpracowników (2009) stanowią one najbardziej bazalną linię ewolucyjną Bilateria, podczas gdy według analiz przeprowadzonych przez Philippe'a i in. bazalną linią wtóroustych (Deuterostomia) - druga z tych hipotez zakłada utratę cech obecnych u ostatniego wspólnego przodka Deuterostomia.
3) Catenulida - jest to bazalna grupa płazińców klasyfikowana w zależności od systemu jako podtyp, gromada lub rząd. Liczy około 100 opisanych gatunków mikroskopijnych zwierząt, z czego 14 występuje w morzu, reszta zaś w wodach słodkich. W obrębie grupy wyróżnia się pięć rodzin: Catenulidae, Chordariidae, Retronectidae, Stenostomidae i Tyrrheniellidae.
 |
| Źródło: Wikipedia. Przedstawiciel rodzaju Paracatenula, między ziarnami piasku. Widoczne przezroczyste rostrum i tułów wypełniony białym trofosomem. |
Budowa: Robakowate zwierzęta o długości do kilkunastu milimetrów, pokryte urzęsionym nabłonkiem, w którym nie występują rabdity (są to charakterystyczne dla wirków z gromady Rhabditophora ziarniste twory w kształcie drobnej pałeczki. Rabidity występują w komórkach nabłonkowych i parenchymie, pełnią funkcję ochronną, ponieważ z chwilą wyrzutu gwałtownie pęcznieją i śluzowacieją w kontakcie z wodą, krępując ruchy potencjalnego napastnika. Są też wykorzystywane do ataku). Otwór gębowy położony jest subterminalnie po brzusznej stronie ciała, wyznacza granice pomiędzy położonym z przodu rostrum a tułowiem i prowadzi do gardzieli, która następnie przechodzi w pozbawione odbytu jelito. Układ nerwowy składa się z mózgu, w którym może występować statocysta, dwóch głównych podłużnych pni nerwowych położonych lateralnie, krótkich nerwów prowadzących z mózgu do gardzieli i przodu ciała oraz subepitelialnej rozproszonej sieci nerwowej. Mózg położony jest w rostrum i można w nim wyróżnić położony centralnie neuropil oraz otaczające go perikarya. Pnie nerwowe są typu medularnego.
Ekologia: Są to słodkowodne i morskie zwierzęta interstycjalne [interstycjał, wody interstycjalne - to wody wypełniające przestrzenie między ziarnami piasku i żwiru o prześwicie do ok. 2mm, element wód podziemnych (stygal)], czesto występują w środowiskach ubogich w tlen. Odżywiają się prawdopodobnie bakteriami. Jeden rodzaj, Paracatenula, posiada jelito przekształcone w trofosom, w którym występują symbiotyczne siarkowe alfaproteobakterie z rzędu Rhodospirillales. Jako jedne z nielicznych zwierząt, obok niektórych szczękogębych wykazują zdolność do pływania do tyłu przy pomocy odwróconych ruchów rzęsek. Niektóre gatunki występują w łańcuchach połączonych zooidów.
 |
| Źródło: Wikipedia. Łańcuch zooidów wirka z gatunku Catenula lemnae. |
Rozmnażanie i rozwój: Obojnacze, posiadają niesprarowane gonady. Męski gonopor otwiera się po grzbietowej stronie ciała, żeński układ płciowy jest skrajnie uproszczony. Jaja entolecytalne (Zawierają materiał zapasowy w postaci żółtka) przechodzą bruzdkowanie spiralne. Większość gatunków charakteryzuje się rozwojem prostym, jednak u gatunku Rhynchoscolex simplex występuje tzw. larwa Luthera. Cetenulida są również dolne do rozmnażania bezpłciowego na drodze paratomii, w wyniku którego niektóre gatunki formują łańcuchy połączonych, identycznych genetycznie zooidów.
Pokrewieństwa w obrębie zwierząt: Catenulida stanowią najbardziej bazalną linię w obrębie płazińców. Oddzieliły się od reszty przedstawcieli tego typu (łączonych w grupę Rhabditophora) jeszcze przed pojawieniem się rabditów. Prawdopodobnie prezentują wiele bardzo prymitywnych cech, jak lateralne pnie nerwowe, obecność statocysty, czy bruzdkowanie spiralne.
4) Rhabditophora - jest to klad płazińców klasyfikowany w zależności od systemu w randze podtypu lub gromady. Obejmuje on większość (ok. 25 000) współcześnie żyjących gatunków płazińców w tym większość form dawniej zaliczanych do wirków oraz wszystkie znane gatunki pasożytnicze. Cechą charakterystyczną grupy jest obecność rabditów. Przedstawiciele Rhabditophora występują w środowiskach wodnych (zarówno morskich jak i słodkowodnych) oraz lądowych.
Źródło: Wikipedia. Mesostoma soort.
Apomorfie: Rhabditophora stanowią grupę zróżnicowaną anatomicznie i ekologicznie w związku z czym poszczególnie linie filogenetyczne wykazują nieraz bardzo odmienne cechy budowy ciała. Ty niemniej istnieje pogląd, że dwie cechy morfologiczne stanowią autapomorfię Rhabdtitifora. Pierwszą z nich miałaby być obecność rabditów, pałeczkowatych ziarnistości występujących w komórkach nabłonkowych i parenchymie służących min. do obrony przed drapieżnikami. Ta postulowana apomorfia uległa prawdopodobnie wtórnemu uwstecznieniu u form pasożytniczych z grupy Neodermata (tasiemców i przywr), u których doszło do wykształcenia syncytialnego nabłonka zabezpieczającego przed obroną immunologiczną żywiciela i ułatwiającego wchłanianie substancji odżywczych. Drugą postulowaną apomorfią kladu miałby być specyficzny układ cementujących gruczołów (ang. duo-glandular system). Gruczoły tego typu składają się z trzech rodzajów komórek - komórki gruczołowej cementującej, komórki gruczołowej uwalniającej i komórki spajającej. Komórki gruczołowe uwalniają odpowiednio substancję cementującą lub rozpuszczającą przez kanaliki, które posiadają wspólne ujście uformowane przez komórkę spajającą. System ten jest bardzo wydajny i umożliwia szybkie i sprawne przyczepianie i uwalnianie się od podłoża. Formy pasożytnicze wykorzystują ten system w tkankach żywiciela.
 |
Źródło: Wikipedia. Schemat funkcjono-
-wania gruczołów adhezyjnych typu duo-gland.
Kolor czerwony - komórka cementująca.
Zielony - komórka uwalniająca. Niebieski -
- komórka spajająca. Ep: nabłonek; acmv: microvilli
komórki spajającej.
|
Plezjomorfie: Zakłada się, że szereg cech morfologicznych, takich jak główne lateralne pnie nerwowe, entolecytalne komórki jajowe, czy bruzdkowanie spiralne stanowią cechy pierwotne dla całego typu płazińców. W obrębie Rhabditofora najbardziej bazalne klady zachowały niektóre z tych cech. W toku ewolucji grupy dochodziło jednak kilkukrotnie i niezależnie do zmiany tych stanów.
Filogeneza: Grupą siostrzaną dla Rhabditophora miałyby być Catenulida. W obrębie podtypu wyróżnia się rozmaite klady o nieustalonych rangach taksonomicznych. Aktualna filogeneza wewnątrz Rhabditophora jest oparta na analizach genów rybosomalnego DNA i cytochromu b oraz transkryptomów [Transkryptom jest to zestaw cząsteczek mRNA lub ogólniej transkryptów obecny w określonym momencie w komórce, grupie komórek lub organizmie. Transkryptom w przeciwieństwie do genomu jest tworem bardzo dynamicznym. Komórki w odpowiedzi na różne czynniki uruchamiają i wyłączają transkrypcję genów, zmieniając w ten sposób swój transkryptom. Często już kilka minut po zadziałaniu jakiegoś czynnika (np. stresu) na komórki można obserwować powstawanie transkryptów genów reakcji na ten czynnik. Badaniami transkryptomu zajmuje się dziedzina nauki nazywana transkryptomiką (przez analogię do genomiki czy proteomiki). Badania transkryptomiczne polegają najczęściej na określaniu poziomu ekspresji genów - ilości ich transkryptów w komórkach. Do badań tych wykorzystuje się często techniki pozwalające na wykrywanie i ocenianie ilości tysięcy różnych typów cząsteczek RNA, pochodzących z różnych genów, np. mikromacierze DNA]
Źródło: Wikipedia. Filogeneza Rhabditophora.
 |
| Źrodło: Wikipedia. Pseudoceros bifurcus. |
5) Polycladida - Wirki wielojelitowe, wirki wielogałęziste - jest to rząd wirków (do 15 cm) o ciele listkowato spłaszczonym. Posiadają one gardziel fałdową (pharynx plicatus) oraz mają licznie rozgałęzione pnie jelitowe, odchodzące promienisto od gardzieli. Rozgałęziony przewód pokarmowy wiąze się z ich dużymi wymiarami ciała oraz dużą liczbą gruczołów płciowych. Od otoczonych torebką zwojów mózgowych odchodzą promienisto pnie nerwowe. Posiadają liczne oczy.
W budowie układu rozrodczego tych wirków występują cechy bardzo prymitywne, jak np. brak wyodrębnionych żółtników, a u niektórych gatunków także wyodrębnionych przewodów rozrodczych. Mają liczne jądra i jajniki. Jaja ich są typu entolecytalnego, bruzdkowanie, jakie przechodzą, ejst typu spiralnego. Mają one rozwój prosty lub z przeobrażeniem. Wirki te należą do form morskich. Tropikalne wirki z tego rzędu, szczególnie zamieszkujące rafy koralowe, wyróżniają się intensywnym i jaskrawym ubarwieniem. W morzach północnych występuje Leptoplana.
Źródło: Wikipedia.
Źródło: Flickr.com - Prostheceraeus roseus.
6) Wirki trójjelitowe, wypławki (łac. Tricladida) - jest to rząd drapieżnych bezkręgowców z typu płazińców. Wypławki występują w wodach słodkich, słonych oraz w wilgotnych tropikalnych środowiskach lądowych. Słodkowodne gatunki można znaleźć zarówno w wodach stojących jak i płynących, w zimnych strumieniach górskich o wartkim prądzie jak i w drobnych śródleśnych oczkach.
 |
| Źródło: Wikipedia. Dugesia subtentaculata. |
 |
| Źródło: geochembio.com - Budowa anatomiczna wirków trójjelitowych - Tricladida. |
Rozmnażanie: Wypławki są obojnakami, zachodzi między nimi zapłodnienie krzyżowe. jaja są składane w odpornych na niekorzystne warunki kokonach i najczęściej umieszczane na liściach roślin wodnych. Mogą się również rozmnażać przez podział poprzeczny.
Odżywianie: Większość wypławków to drapieżniki, polują na skorupiaki, ślimaki, małżoraczki, skąposzczety, larwy owadów, niektóre zjadają też ikrę ryb (np. zawleczony do Polski z Ameryki Południowej wypławek tygrysi (Dugesia tigrina). Wirki wysysają swe ofiary za pomocą gardzieli wysuwanej na zewnątrz ciała. Bez pożywienia mogą się obyć nawet przez okres jednego roku. W czasie głodówki następuje stopniowy zanik narządów wewnętrznych i zmniejszanie się rozmiarów ciała. Wirki wykazują fototropizm ujemny (światłowstręt) i dlatego spotyka się je pod kamieniami i ukryte wśród roślin.
Gatunki: W Polsce występuje 13 gatunków tych zwierząt. W zimnych wodach żyją: wypłaek alpejski (Crneobia alpina), wypławek karpacki (Dendrocoelum carpathicum) oraz wielooczka rogata (Polycelis felina). W wodach stojących pospolite są: wypławek biały (Dendrocoelum lacteum) oraz dwa gatunki ciemno ubarwione, bardzo do siebie podobne: Schmidtea lugubris (syn. Dugesia lugubris) i Schmidtea polychroa (syn. Dugesia polychroa).
Przykłady:
 |
| Źródło: slideplayer.com - Porównanie Tricladida i Polycladida. |
7) Temnocephalida - jest to klad płazińców klasyfikowany w zależności od systemu jako nadrodzina lub podrząd. Liczy około 100 opisanych gatunków pasożytów i ektokomensali występujących na słodkowodnych skorupiakach, owadach, mięczakach i żółwiach, głównie na półkuli południowej.
 |
| Źródło: scielo.br |
Źródło: scielo..org.mx - Budowa Temnocephalida na przykładzie Temnocephalia colombiensis n. sp.
EKOLOGIA: Temnocephalida to pasożyty i ektokomensale różnych zwierząt słodkowodnych. Występują głównie na skorupiakach (wszyscy przedstawiciele Scutarielloidea i większość Temnocephaloidea) aczkolwiek przedstawiciele rodziny Temnocephalidae są również notowani z owadów, małży i żółwi. W obrębie rzędu da się obserwować trend ewolucyjny od ektokomensali, żywiących się np. pasożytami żyjącymi na powierzchni ciała gospodarza do wyspecjalizowanych krwiopijców. Przeważnie na powierzchni ciała jednego gospodarza występuje wiele osobników danego gatunku oraz ich jaja.
8) Przywry monogeniczne, jednorodce (Monogenea), przywry monogenetyczne (Monogenoidea) - jest to gromada płazińców (Platyhelminthes) obejmująca około 1500 pasożytniczych gatunków występujących w różnych częściach świata. W faunie Polski odnotowano 126 gatunków. Wiele z nich to gatunki zawleczone. W hodowlach ryb mogą powodować znaczne szkody. Duże zasługi w badaniach tej grupy zwierząt na terenie Polski położyła Maria Prost.
 |
| Źródło: Wikimedia. Przywra monogeniczna. |
Początkowo nazywane były one skrzelowcami (Pectobothridia), ponieważ znajdowano je wyłącznie na skrzelach ryb. Obecnie nazwa skrzelowce uważana jest za nieprawidłową, ponieważ nie obejmuje wszystkich przedstawicieli gromady Monogenea. Przywry monogeniczne pasożytują głównie na skrzelach, skórze oraz w jamie gębowej kręgowców wodnych (ryb, płazów i gadów). Jeden gatunek pasożytuje na hipopotamach (pod powieką oka), a nieliczne na bezkręgowcach.
Przywry monogeniczne są wyposażone w dwa narządy czepne (prohaptor i opisthaptor) umożliwiające im przyczepianie się do żywiciela. Ich cykl życiowy jest zwykle monokseniczny (mają jednego żywiciela). Posiadają powolny metabolizm, więc zapotrzebowanie na tlen jest zaspokajane przez wymianę gazową bezpośrednio przez powierzchnię ciała. Wszystkie są hermafrodytami, jajorodne, w rozwoju występuje larwa onkomiracydium. Gatunki z rodziny Diplozoidae łączą się na stałe przewodami płciowymi (np. Diplozoon paradoxum), a ich larwa to diporpa. Na podstawie budowy opisthaptoru wyróżniono dwie podgromady przywr monogenetycznych: Monopisthocotylea i Polyopisthocotylea.
 |
| Źródło: Wikipedia. Dorosły osobnik przywry Fascioloides magna. |
9) Przywry (Trematoda) - jest to gromada pasożytniczych płazińców o ciele płaskim, nieczłonowanym, opatrzonym przyssawkami: gębową oraz brzuszną. Do najgroźniejszych przywr należą: motylica wątrobowa (Fasciola haepatica), motyliczka (Dicrocoelium dendriticum), pasożytujące w przewodach żółciowych przeżuwaczy, królików, świń i człowieka, oraz przywry pasożytujące we krwi, których postacie dorosłe żyją w naczyniach krwionośnych pęcherza moczowego i jamy brzusznej człowieka (bilharcjoza). Obecność przywr w drogach żółciowych, jelicie grubym lub pęcherzu moczowym jest znaczącą przyczyną zachorowań na nowotwory tych narządów. Przywry dzielona są na dwie podgromady: przywry wnętrzniaki (Digenea) - zwane także przywrami digenetycznymi oraz przywry zewnętrzniaki (Monogenea) - zwane też przywrami monogenetycznymi.
- Przywry wnętrzniaki, przywry digenetyczne (Digenea) - jest to podgromada płazińców obejmująca bezwarunkowe pasożyty wewnętrzne kręgowców o ciele nieczłonowanym i listkowanym. Mają one z reguły dwie przyssawki stanowiące aparat czepny - okołogębową i brzuszną. Tylko u nielicznych przywr występuje jedna przyssawka. Jelito zazwyczaj rogałęzia się na dwa główne ramiona. Przywry pokryte są komórkami nabłonka nie posiadającymi rzęsek i zlewającymi się w jednolitą warstwę, czyli syncytium. Układ pokarmowy jest podobny do układu wirków choć bez wysuwanej gardzieli.
Cykl rozwojowy: Charakteryzuje je złożony cykl rozwojowy z co najmniej dwoma żywicielami, przy czym jednym z nich jest zazwyczaj mięczak. Występują kolejno stadia miracidium, sporocysty, redii, cerkarii i metacerkaii.
 |
| Źródło: Wikipedia. Porównanie jaj pasożytniczych przywr człowieka według CDC - Centers for Disease Control and Prevention w USA. |
(1) - Miracidium, dziwadełko - pierwsza larwa w cyklu życiowym przywr wnętrzniaków. Jest stadium wolnożyjącym, bytującym w wodzie. Posiada narządy zmysłów (np. oczy, podobne do oczu wirków) i gruczoł produkujący enzymy rozpuszczające tkanki żywiciela. Porusza się w środowisku wodnym dzięki rzęskom. Jego czas życia jest krótki, wynosi najwyżej kilka dni. Jego zadaniem jest dotarcie do organizmu żywiciela pośredniego, którym zwykle jest mięczak, i przekształcenie się w następne stadium rozwojowe - sporocystę.
 |
| Źródło: biologydiscussion.com - dziwadełko Fasciola hepatica. |
(2) - Sporocysta - jedna z larw przywr wnętrzniaków. Występuje w organizmie żywiciela pośredniego i rozmnaża się w nim partenogenetycznie. Należy do pierwszego pokolenia larw. Powstaje przez uwstecznienie się miracidium. Zanikają narządy zmysłów, zostaje odrzucony nabłonek z rzęskami i następuje przebudowa układu nerwowego. Larwa przekształca się w worek z układem rozrodczym, a później z larwami potomnymi - rediami lub cerkariami. Po pewnym czasie jest przez nie rozrywana. Może występować kilka pokoleń sporocyst.
 |
| Źródło: dico-sciences-animales.cirad.fr - Sporocysty. |
(3) - Redia - jedna z larw przywr wnętrzniaków. Żyje w organizmie żywiciela pośredniego. Powstaje w wyniku partenogenetycznego rozmnażania się sporocysty lub poprzedniego pokolenia redii, a czasem z miracidium. Rozmnaża się, podobnie jak sporocysta, dzieworodnie i daje początek kolejnemu pokoleniu redii lub cerkariom. Posiada otwór gębowy, gardziel i zawiązek jelita, a także otwór, przez który potomstwo opuszcza jej organizm. Stadium redii możemy znaleźć między innymi u motylicy wątrobowej oraz przywry kociej.
Źródło: biologydiscussion.com
(4) - Cerkaria, ogoniatka (gr. kerkos - ogon) - jest to jedna z larw przywr wnętrzniaków. Pochodzi od redii lub sporocysty. Jest stadium wolnożyjącym, porusza się za pomocą ogonka, posiada gruczoły penetracyjne i kolce oraz gruczoły cystotwórcze. Jej zadaniem jest dotarcie do organizmu żywiciela ostatecznego. Może się tam dostać aktywnie wwiercając się przez skórę (np. przywra krwi) lub otorbić się, odrzucić ogonek i przekształcić w metacerkarię (np. motylica wątrobowa). Jeżeli nie zmienia się w metacerkarię, przechodzi bezpośrednio w organizm dorosły, rozmnażający się płciowo.
 |
| Źródło: Wikipedia. Cerkaria przywry Fasciolopsis magna. |
 |
| Źródło: Wikipedia. Cerkaria przywry Schistosoma, powiększenie 150 razy. |
(5) - Metacerkaria - jest to jedna z larw cyklu rozwojowego przywr wnętrzniaków. Powstaje przez otorbienie się cerkarii i utracenie przez nią ogonka. Taka incystowana cerkaria jest postacią inwazyjną. Dostaje się biernie wraz z pokarmem do organizmu żywiciela ostatecznego i przekształca się w postać dorosłą.
 |
| Źródło: Katarzyna Niewiadomska - "Fauna skłodkowodna Polski" - Metacerkaria. |
PRZYKŁADOWE GATUNKI PRZYWR:
a) Motylica wątrobowa (łac. Fasciola hepatica) - jest to przywra o złożonym cyklu życiowym. Forma dojrzała pasożytuje w przewodach żółciowych wątroby roślinożerców (głównie bydła, owiec, kóz oraz niekiedy człowieka) - żywicieli ostatecznych. Zarażenie następuje zwykle latem i jesienią. Wywołuje chorobę zwaną fascjolozą. Jest bezwarunkowym pasożytem, co oznacza, że nie może występować w formie wolno żyjącej, jedynie w ciele swojego żywiciela.
 |
| Źródło: Wikipedia. Postać dorosła Motylicy wątrobowej. |
Budowa zewnętrzna: Osiąga około 18 - 51 mm długości i 4 - 13 mm szerokości. Ciało pokryte ma nieorzęsionym, elastycznym oskórkiem, posiada mikroskopijne kolce, które najobficiej występują w przedniej części grzbietowej strony ciała. Barwa ciała jest żółtawoszara, czasami z lekkim różowym odcieniem. Kształt ciała jest listkowaty, spłaszczony i najszerszy w przedniej części. Przód ciała zwężony jest w krótki stożek, na którego szczycie mieści się otwór gębowy. Ciało motylicy posiada 2 nieuzbrojone (bez haczyków) narządy czepne - przyssawki - gębową i brzuszną, przy czym ta druga jest większa. Między przyssawkami, bliżej brzusznej znajduje się otwór płciowy. Na tylnym końcu ciała mieści się pojedynczy otworek wydalniczy. Wór skórno-mięśniowy zbudowany jest podobnie jak u wirków. Komórki nabłonka nie tworzą jednak jednolitej warstwy, ale są rozproszone i pogrążone w parenchymie, gdzie leżą tuż pod warstwą mięśni.
 |
| Źródło: pasozyty.org.pl - Kształt Motylicy wątrobowej przypomina liść. Jest on zwężony obustronnie, podobnie jak liść, bowiem zwęża się tam kształt blaszki liściowej, zaś u jej podstawy znajduje się ogonek liściowy. |
Budowa wewnętrzna: Przyssawka gębowa znajduje się w sąsiedztwie otworu gębowego prowadzącego do umięśnionej gardzieli, a następnie do przełyku i rozgałęzionego jelita. Nie występuje otwór odbytowy. Układ wydalniczy ma charakter protonefrydialny. W tylnej części ciała znajduje się ujście przewodu wydalniczego. Układ nerwowy składa się z dwóch małych zwojów mózgowych, połączonych poprzecznym spoidłem nadprzełykowym. Od zwojów mózgowych odchodzi kilka pni nerwowych. Najlepiej rozwinięte są parzyste pnie brzuszne, oddające na boki kilka krótkich gałązek nerwowych.
 |
| Źródło: "Biologia", Andrzej Czubaj - budowa anatomiczna Motylicy wątrobowej. Schemat przedstawiający układy. |
Zwierzęta te są obojnakami. Każdy osobnik posiada jądra, nasieniowody, jajowody, jajniki, żółtniki, przewody żółtkowe, macicę (nierozgałęzioną, tworzącą sploty), ootyp i gruczoł Melisa (otaczający ootyp). Jaja są kształtu elipsoidalnego, długości 130-140 μm, szerokości 80-85 μm koloru brązowo-żółtego.
Cykl życiowy: Żywiciel pośredni: ślimaki - błotniarka moczarowa, błotniarka wędrowna. Żywiciel ostateczny: bydło. Jaja pasożyta złożone w drogach żółciowych żywiciela ostatecznego przedostają się wraz z żółcią do przewodu pokarmowego, a następnie są wydalane razem z kałem. Poza organizmem żywiciela zachowują żywotność od 2 do 6 miesięcy. W zbiornikach wodnych wylęga isę z nich pierwsze pokolenie larwalne tzw. miracidium lub też dziwadełko. Miracidium mające dość dobrze rozbudowany układ nerwowy, a nawet dwie plamki oczne, aktywnie wnika do ciała wodnego ślimaka, gdzie przekształci się w następny typ larwy sporocystę. Następnie namnażają się kolejne stadia larwalne - redia (na drodze rozmnażania bezpłciowego), a następnie cerkarie. Cały proces trwa ok. 2 miesiące i prowadzi do wytworzenia do 2000 cerkarii z jednego jaja.
Cerkarie mają dwugałęziste jelito, dwie przyssawki oraz długi ogonek, przy pomocy którego się poruszają. Aktywnie opuszczają ciało ślimaka i swobodnie pływają w wodzie. Jeżeli w ciągu doby nie zostaną połknięte przez żywiciela ostatecznego, to tracą ogonek i przymocowują się do roślin wodnych, gdzie przekształcają się w cystę (otaczają się osłonką, otorbiają się) tworzą formę inwazyjną - metacerkarię. W tej postaci są w stanie przetrwać nawet przez pół roku w temperaturach spadających poniżej - 15 stopni Celsjusza.
Po zjedzeniu przez żywiciela ostatecznego metacerkarii (razem z trawą, na której osiadły) dostają się one do jego przewodu pokarmowego. W jelicie roślinożercy osłonka cysty ulega rozpuszczeniu, a uwolniona larwa przebija ścianę jelita i wraz z krwią dostaje się do różnych organów żywiciela, w których się osiedla. Zazwyczaj jednak atakuje wątrobę, którą uszkadza penetrując, a następnie osiedla się w przewodach żółciowych, gdzie dorasta i osiąga dojrzałość płciową.
Źródło: biologiaogul.blogspot.com; "Biologia" - Andrzej Czubaj - Cykl rozwojowy Motylicy wątrobowej.
Genetyka -> Motylica wątrobowa ma 12 chromosomów.
*Fascjoloza (łac. fasciolosis) - jest to choroba pasożytnicza, wywoływana przez motylicę wątrobową (Fasciola hepatica). Bywa również nazywana chorobą motyliczą. Chorują na nią ludzie i zwierzęta.
Epidemiologia: Jest to pasożyt kosmopolityczny. W Polsce fascioloza zwierząt jest rozpowszechniona na terenie całego kraju. Choroba u ludzi występuje sporadycznie w Polsce, częstsza jest na południu Europy, we Francji i Portugalii.
Żywiciel ostateczny: Żywicielem ostatecznym najczęściej jest: owca, koza, bydło domowe, dzikie przeżuwacze. Dużo rzadziej konie, świnie, króliki oraz inne ssaki roślinożerne. Żywicielem ostatecznym może być również człowiek.
Żywiciel pośredni: Żywicielami pośrednimi w cyklu rozwojowym motylicy wątrobowej są ślimaki z rodziny błotniarkowatych (Limnaeidae). W Polsce głównym żywicielom pośrednim jest błotniarka moczarowa (Galba truncatula). Oprócz tego żywicielami pośrednimi są: błotniarka stawowa (Lymnaea stagnalis), Galba occulata. W krajach pozaeuropejskich żywicielami mogą być liczne gatunki ślimaków.
Umiejscowienie: Motylica wątrobowa pasożytuje w przewodach żółciowych wątroby, gdzie usadawiają się osobniki dojrzałe płciowo. Młode motylice bytują w miąższu wątroby, drążąc w nim kanały. Niekiedy motylice mogą się osiedlać w płucach, węzłach chłonynch, śledzionie, tkance podskórnej. Te przypadkowe lokalizacje występują przede wszystkim u nietypowych żywicieli. W płucach motylicę najczęściej spotyka się u bydła, czasem u koni i owiec.
Źródło: Wikipedia. Dorosłe osobniki motylicy wątrobowej w przewodach żółciowych.
Objawy i przebieg: Przejawia się ona ogólnymi zaburzeniami trawienia, funkcji wątroby, np. nieprawidłowe wydzielanie żółci. W skrajnym przypadku prowadzi do żółtaczki. W krajach arabskich znana jest jednostka chorobwa określana jako halzoun (distomatosis buccopharyngealis), polegająca na obrzęku i zapaleniu błony śluzowej gardła i jamy ustnej, przebiegającym z bólem, krwawieniem i obfitym wydzielaniem śluzu. Przypuszczalnie spowodowana jest ona przez przyczepiające się do błony śluzowej gardzieli młodociane postacie motylic, do czego dochodzi podczas spożywania surowej wątroby, co jest powszechnym zwyczajem w tym kręgu kulturowym. Próby wywołania objawów u ochotników były jednak nieowocne.
Zmiany anatomopatologiczne: Zmiany anatomopatologiczne w głównej mierze dotyczą wątroby. W fazie ostrej podczas wnikania pasożyta w miąższ wątroby wywiązuje się urazowe ostre zapalenie wątroby (hepatilis distomatosa acuta), co przejawia się znacznym przekrwieniem i powiększeniem wątroby. Powierzchnie wątroby pokrywają małe otworki będące miejscami wniknięcia modych pasożytów w miąższ wątroby. Pryz intensywnych inawazjach stwierdza się również zapalenie otrzewnej. Węzły chłonne wątrobowe są powiększone i obrzękłe. Skutkiem uszkodzeń naczyń krwionośnych wątroby płyn otrzewnowy może być zabarwiony na czerwono. W przypadku bardzo silnych inwazji możliwe jest wewnętrzne skrwawienie się z wątroby co skutkuje występowaniem w jamie brzusznej znacznych ilości krwi. Z czasem uszkodzenia miąższu wątroby powiększają się. Kanały wydrążone przez wędrujące motylice wypełnione są krwią i zniszczoną tkanką wątrobową. Występują nacieki komórkowe eozynofilne i makrofagowe. Następnym etapem jest wypełnienie ubytków tkanką ziarninową, która z czasem bliznowacieje.
 |
| Źródło: Wikipedia. Motyliczny przerost łącznotkankowy przewodów żółciowych. |
Przy inwazjach przewlekłych, po tym jak dorosłe motylice dostaną się do przewodów żółciowych, na skutek uszkodzeń mechanicznych, toksycznego działania motylic, zastoju żółci w przewodach wytwarza się zapalenie ścian przewodów żółciowych (cholangitis). Przewody wypełnia gęsty płyn koloru brunatno-brązowego z jajami motylic oraz ich obumarłymi częściami. Czasami stwierdza się ropne zapalenie przewodów żółciowych (cholangitis purulenta). W następstwie tego stanu dochodzi do łącznotkankowego zgrubienia ścian przewodów widocznego jako grube sznury barwy białawej. Efektem tych zmian jest marskość wątroby na tle motylicznym (cirrhosis hepatis distomatosa). Następuje zmniejszenie wątroby, która jest twarda o nierównej powierzchni. Widoczne są przerosty łącznotkankowe tak znaczne, że mogą prowadzić do zaniku miąższu wątroby. W trakcie wykonywania sekscji oprócz zmian tyczących się wątroby stwierdza się niedokrwistość, zanik mięśni i tkanki tłuszczowej, obrzęk krezkowych węzłów chłonnych, ogólne wyniszczenie organizmu.
 |
| Źródło: Wikipedia. Jaja motylicy wątrobowej. |
ROZPOZNAWANIE: Objawy chorobwe które występują przy inwazji motliczej są mało patognomiczne [objaw patognomoniczny = objaw kliniczny, którego znalezienie u pacjenta często wystarcza do rozpoznania choroby. Za taki objaw można więc uważać tylko taki, który występuje wyłącznie przy jednej chorobie (czyli jest dla niej swoisty). Przykładem mogą być plamki Koplika-Fiłatowa wskazujące na odrę]. Przeżyciowe rozpoznawanie fasciolozy polega na badaniach kału metodą sedymentacji i stwierdzaniu obecności charakterystycznych jaj w kale. Metodą tą można stwierdzić przewlekłą inwazję pasożyta. Postać ostra fasciolozy stwierdzana podczas wędrówki młodego pasożyta przez miąższ wątroby może być diagnozowana wyłącznie metodami sekcyjnymi.
b) Przywra krwi, przywra żylna (Schistosoma haematobium) - jest to gatunek płazińca z gromady przywr digenetycznych, którego żywicielem ostatecznym jest zazwyczaj człowiek. W organizmie człowieka pasożyt dożywa od 5 do 18 lat, natomiast choroba którą wywołuje zwana jest schistosomatozą lub inaczej bilharcjozą. Dorosła postać płazińca żyje w naczyniach krwionośnych, gdzie żywi się krwią.
Cechy charakterystyczne: Przywra krwi, w przeciwieństwie do większości płazińców jest gatunkiem rozdzielnopłciowym. Obie płci występują zawsze razem, bowiem spłaszczone fałdy ciała, znajdujące się po brzusznej stronie samców, tworzą rynienkę, w której na stałe ulokowana jest samica. Samce posiadają grzbietobrzusznie spłaszczone ciało, którego długość oscyluje wokół 12-15 mm. Samice natomiast w przekroju są niemalże okrągłe, a ich walcowate ciała osiągają długość 16-20 mm.
 |
| Źródło: web.stanford.edu - Męski i żeński osobnik przywry krwi. |
 |
| Źródło: web.stanford.edu - Jaja przywry krwi. |
Występowanie: Najczęstsze występowanie przywry krwi na świecie odnotowuje się na terenach związanych z zachodnim jak i północnym wybrzeżem Afryki. Bezkręgowca można jednak spotkać również i na Bliskim Wschodzie, w krajach graniczących z akwenem Morza Śródziemnego.
Żywiciele: Żywicielem pośrednim przywry krwi jest ślimak słodkowodny, pochodzący głównie z rodziny Bulinidae, natomiast żywicielem ostatecznym dla przywry jest człowiek, ewentualnie małpa.
 |
| Źródło: cdc.gov - Cykl życiowy przedstawicieli przywr z rodzaju Schistosoma. |
Znaczenie dla człowieka: Główne konsekwencje wynikające z obecności przywry krwi w organizmie człowiek ponosi w wyniku okaleczenia naczyń krwionośnych pęcherza moczowego przez pasożyta, ponieważ stanowi to przyczynę wielu chorób tego organu.
|
| Źródło: Wikipedia. Dorosły osobnik Fascioloides magna. Pasożyt ten występuje w wątrobach kopytnych. |
 |
| Źródło: researchgate.net - Osobniki Fascioloides magna w wątrobie. |
Źródło: slideplayer.pl
Więcej informacji na temat Fascioloides magna znajdziesz: TUTAJ (ResearchGate).
d) Motyliczka wątrobowa (Dicrocoelium dendriticum) - jest to pasożytnicza przywra wywołująca dikroceliozę. U żywiciela ostatecznego żyje w drogach żółciowych oraz w żyle wątrobowej, przyczepiona do błony śluzowej. Żywicielem ostatecznym są przeżuwacze, czasami inne zwierzę lub człowiek.
Budowa zewnętrzna: Osiąga do około 4-12 mm długości oraz 1,5-3 mm szerokości. Ciało ma spłaszczone, lancetowate, najszersze w tylnej części, niesegmentowane. Posiada nabłonek syncytialny pokryty tegumentem z mikrokosmków. Posiada dwa nieuzbrojone (bez haczyków) narządy czepne: przyssawki - gębową i brzuszną, przy czym ta druga jest większa. Wewnątrz przyssawki gębowej obecny jest aparat gębowy.
Budowa wewnętrzna: Przyssawka gębowa znajduje się w sąsiedztwie otworu gębowego prowadzącego do umięśnionej gardzieli, a następnie do przełyku rozdzielającego się przed przyssawką brzuszną na dwie proste gałęzie. Nie występuje otwór odbytowy. W tylnej części ciała znajduje się ujście układu wydalniczego. Mięśniówkę opisywanego gatunku budują pasma mięśni podłużnych, poprzecznych i okrężnych. Ma sieć naczyń limfatycznych, zbudowanych z komórek parenchymy, w postaci trzech kanałów przylegających do dwugałęzistego jelita. Ukłąd nerwowy jest zbudowany z dwóch zwojów mózgowych połączonych spoidłem, od których odchodzą parzyste pnie nerwowe, położone są po bokach ciała. Zwierzęta te są obojnakami. Każdy osobnik posiada jądra (prawie okrągłe, płatowate, za przyssawką brzuszną), nasieniowody, jajnik (kulisty, za jądrami), jajowody, gruczoły żółtnikowe, przewody żółtkowe, macicę (nierozgałęzioną, tworzącą sploty). Macica większa, w stosunku do rozmiaru ciała, niż u pozostałych przywr wewnętrznych, nieduże żółtniki umiejscowione w połowie długości ciała po bokach.
 |
| Źródło: images.slideplayer.com |
Postać dorosła Dricrocoelium dendriticum ma lancetowaty kształt. W przedniej części ciała widoczna jest przyssawka gębowa. Są dwa jądra - dość duże, okrągłe i położone nad jajnikiem. Jajnik jest pojedynczy, ułożony nieco bocznie. Zółtniki są położone po bokach ciała i zajmują około 1/3 długości przywry. Tylny biegun owego pasożyta wypełnia macica z jajami - część zstępująca, a następnie wstępująca podążająca do zatoki płciowej.
Występowanie: Jest pasożytem kosmopolitycznym, występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii. Najczęściej występuje na terenach górzystych, z glebą o dużej zawartości wapnia. Wynika to ze środowiska życia ślimaka, który jest żywicielem pośrednim.
*Dikrocelioza – choroba występująca przede wszystkim u zwierząt w związku z charakterystycznym cyklem rozwojowym. Wywołana przez przywrę Dicrocoelium dendriticum. Najczęściej bezobjawowa, nie powoduje większych strat ekonomicznych. Przy zarażeniu dużą ilością motyliczek może nastąpić przerost nabłonka dróg żółciowych.
e) Metagonimus yokogawai - jest to gatunek pasożytniczej przywry, najmniejszej spotykanej u człowieka. Wielkość dorosłych osobników wynosi 1-2,5 na 0,4-0,75 mm. Powoduje chorobę pasożytniczą zwaną Metagonimozą.
Występowanie: przywry Metagonimus yokogawai spotykane są przede wszystkim na Dalekim Wschodzie, na Syberii, w Mandżurii, na Bałkanach, w Izraelu i Hiszpanii.
Źródło: Wikipedia. Dorosły osobnik Metagonimus yokogawai.
Budowa dorosłego osobnika:
 |
| Źródło: cdc.gov - "Centers for Disease Control and Prevention". |
CHARAKTERYSTYKA GATUNKU I CYKL ŻYCIOWY: Dorosłe osobniki produkują jaja, z których każde zawiera w pełni rozwinięte miracidium; jaja wydalane są z kałem żywiciela. Następnie jaja są zjadane przez ślimaki, które stają się pierwszym żywicielem pośrednim pasożyta; w przewodzie pokarmowym uwalniane są miracidia, które kolonizują jelito cienkie mięczaka. Najczęstszym żywicielem pośrednim przywr są ślimaki z rodzaju Semisulcospira. W organizmie ślimaka miracidia przechodzą kolejne stadia rozwojowe: sporocysty, redie i cerkarie. Z każdej redii powstaje wiele cerkarii. Następnie cerkarie opuszczają ciało ślimaka i przeobrażają się w metacerkarie po dostaniu się do organizmów odpowiednich gatunków słodkowodnych ryb. Żywiciel ostateczny zaraża się przywrami przez zjedzenie surowych, niedogotowanych lub solonych ryb z metacerkariami. W przewodzie pokarmowym człowieka metacerkarie przyczepiają się do ściany jelita cienkiego i dojrzewają do postaci dorosłych. Obok człowieka, żywicielem ostatecznym mogą być koty, psy i ptaki.
Źródło: Wikipedia. Cykl życiowy przywry Metagonimus yokogawai.
 |
| Źródło: Wikimedia. |
Źródło: web.stanford.edu - Budowa dorosłego osobnika Opisthorchis viverrini.
OPISTORCHOZA:
-> Objawy i przebieg: Objawy infestacji (zarażenia) O. viverrini i O. felineus są podobne do objawów klonorchozy. Większość zarażeń jest asymptomatyczna. W łagodnych przypadkach choroba objawia się dyspepsją, bólem brzucha, biegunkami i zaparciami. Przy dłużej trwającej infestacji objawy mogą być bardziej nasilone: mogą być obecne hepatomegalia i niedożywienie. W rzadkich przypadkach rozwija się zapalenie dróg żółciowych, zapalenie pęcherzyka żółciowego i rak dróg żółciowych. Infekcje O. felineus mogą objawiać się w ostrej fazie podobnie jak gorączka Katayamy (schistosomatoza): wysoką temperaturą, obrzękiem twarzy, limfadenopatią, artralgiami, wysypką i eozynofilią.
Źródło: Wikipedia.
g) Paragonimus westermani - jest to gatunek pasożytniczej przywry, spotykane także u człowieka. Choroba wywoływana przez tę przywrę to paragonimoza, występująca po spożyciu surowych ryb lub skorupiaków zawierających metacerkarie pasożyta.
Źródło: Wikipedia. Cykl życiowy przywry Paragonimus westermani.
h) Przywra chińska (Clonorchis sinensis) - jest to gatunek pasożytniczej przywry zaliczanej do podgromady wnętrzniaków (Digenea). Wywołuje chorobę zwaną klonorchozą. Jej żywicielem ostatecznym jest m.in. człowiek. Naturalnie występuje na Dalekim Wschodzie. Jest endemitem Azji Południowo - Wschodniej (Chiny, Tajwan, Korea, Japonia, Wietnam), aleodnotowuje się przypadku jego występowania na całyym świecie, w efekcie zawleczenia np. z importowanymi rybami (np. na Hawajach).
 |
| Źródło: Wikipedia. Dorosły osobnik Clonorchis sinensis wybarwiony metodą H&E - - barwienie hematoksyliną i eozyną. |
Charakterystyka: Ma czerwonawe, szpatułkowate ciało, wydłużone z przodu i zaokrąglone z tyłu. Osiąga długość 10-25 mm i szerokość 3-5 mm. Przyssawka brzuszna zlokalizowana jest w odległości 1/3 długości ciała (licząc od przodu) i jest mniejsza od przyssawki gębowej. Po bokach ciała, w środkowej jego części, zlokalizowane są żółtniki. Przewód pokarmowy składa się z umięśnionej gardzieli, krótkiego przełyku oraz jelita rozgałęzionego na dwa ślepo zakończone ramiona, biegnące do końca ciała. Gatunkową cechą diagnostyczną są dwa duże, głęboko płatowate lub rozgałęzione jądra w tylnej części ciała i jeden mały, lekko płatowaty, owalny jajnik leżący w 1/3 długości ciała (licząc od tyłu). Między nim a przyssawką brzuszną znajdują się pętle macicy. Tuż przed przyssawką brzuszną znajduje się otwór płciowy, zaś na samym końcu ciała jest mały otworek, będący zakończeniem esowatego kanału wydalniczego.
Ekologia: Pasożytuje w przewodach żółciowych w wątrobie człowieka oraz innych ssaków spożywających mięso (np. kota, psa, świni). Postać dorosła może wytwarzać w ciągu doby nawet 1000 jaj (każdy z nich zawiera w sobie w pełni ukształtowane miracidium), które są wydalane do środowiska wraz z kałem, a następnie zjadane przez słodkowodne ślimaki z rodzajów: Parafossarulus, Bulimus, Semisulcospira, Alocinma i Melanoides, będących pierwszym żywicielem pośrednim. Najczęściej są to: Parafossarulus manchouricus i P. striatulus, Bulinus fuchsianus oraz Alocinma longicornis. W ich żołądkach wylęgają się miracidia, które aktywnie przechodzą do jamy ciała ślimaka, by tam przekształcić się w sporocysty, tworzące po miesiącu redie. Te zaś po 4-5 tygodniach przekształcają się w cerkarie, charakteryzujące się masywnym i długim ogonkiem.
W stadium tym opuszczają one ciało ślimaka. Pływając swobodnie reagują błyskawicznie na ruch wody wywołany przez przepływającą obok rybę (drugi żywiciel pośredni) i przyczepiają się do jej skóry. Następnie, dzięki wydzielinie gruczołów penetracyjnych, rpzedostają się do wnętrza jej ciała, po czym lokują się w jej mięśniach i w ciągu 6 tygodni rozwijają w encystowane metacerkarie. Jak dotąd odnotowano występowanie tego pasożyta u 34 gatunków ryb zaliczanych do rodzin: karpiowatych, babkowatych, błędnikowatych, łososiowatych i i okoniowatych.
Źródło: Wikipedia. Cykl życiowy Clonorchis sinensis.
Metacerkaria jest postacią inwazyjną dla żywiciela ostatecznego (np. człowieka), który może się zarazić zjadając surowe, niedogotowane lub źle uwędzone ryby. Postacie dorosłe ekscytują z metacerkarii w dwunastnicy, skąd przewodem żółciowym wspólnym przemieszczają się do wątroby, gdzie osiągają dojrzałość płciową. Wskutek mechanicznego podrażnienia oraz działania produktów metabolizmu pasożyta dochodzi do stanu zapalnego nabłonka przewodów. Chorobę te nazywa się klonorchozą i szacuje się, że na całym świecie jest na nią chorych 10 lub nawet 20 milionów ludzi.
g) Heterophyes heterophyes - jest to gatunek pasożytniczej przywry. Jest jedną z najmniejszych przywr pasożytniczych człowieka. Choroba wywoływana przez Heterophyes heterophyes określana jest jako heterophyoza (ang. heterophyiasis). Przywra Hetophyes heterophyes występuje w Egipcie, na Bliskim Wschodzie i Dalekim Wschodzie.
 |
| Źródło:Wikipedia (EN) - dorosły osobnik Heterophyes heterophyes wybarwiony Carmine E120. |
 |
| Źródło: Wikipedia (EN) - Carmine. |
*A reflectance spectroscopy study of one commercially available dye based on carminic acid found that it reflects mostly red light with wavelengths longer than about 603 nm, which provides its saturated red color. Carmine can be used as a staining agent in histology, as a Best's carmine to stain glycogen, mucicarmine to stain acidic mucopolysaccharides, and carmalum to stain cell nuclei. In these applications, it is applied together with a mordant, usually an Al(III) salt.
 |
| Źródło: slideserve.com - Anatomiczne i morfologiczne cechy Heterophyes heterophyes. |
Charakterystyka gatunku i cykl życiowy:
Źródło: Wikipedia. Cykl życiowy H. heterophyes.
h) Fasciolopsis buski - jest to gatunek pasożytniczej przywry, największej spotykanej u człowieka; dorosłe osobniki osiągają 7,5 cm długości. Choroba pasożytnicza wywoływana przez Fasciolopsis buski to fasciolopsoza (fasciolopsidosis).
Źródło: Wikipedia. Dorosły osobnik Fasciolopsis buski.
Źródło: Wikipedia.
Pasożyt ten jest rozpowszechniony na Dalekim Wschodzie i subkontynencie Indyjskim. Zachorowania na fasciolopsozę spotyka się w rejonach, w których ludzie hodują świnie i spożywają surowe rośliny wodne (orzechy i kasztany wodne).
 |
| Źródło: Wikipedia. Obszar występowania przywry Fasciolopsis buski. |
Historia: W 1843 roku angielski chirurg George Busk w badaniu pośmiertnym pewnego marynarza z wschodnich Indii odkrył 14 osobników przywry w dwunastnicy mężczyzny. Nie opublikował on jednakże swojego odkrycia. W 1852 roku wspomniał o nim George Budd w swojej monografii Diseases of the Liver. W 1857 roku w tłuamczeniu dzieła Kuchenmeistera On Animal and Vegetable Prasites, E.R. Lankester ponownie odniósł się do odkrycia Buska, honorując go w zaproponowanej przez siebie nazwie pasożyta, Distoma Buskii. Busk nie chciał się na to zgodzić i zasugerował nazwę Distoma crassum, przez pewien czas stosowaną. Wkrótce okazało się jednak, że pod tą nazwą gatunkową opisano już w 1836 roku innego pasożyta. W 1874 roku para misjonarzy z Chin zgłosiła się do angielskiego lekarza uskarżając się na uporczywą biegunkę, błędnie diagnozowaną i bezskutecznie leczoną. Lekarz odnalazł w próbkach kału pacjentów 12 robaków, które pokazał Buskowi; ten rozpoznał opisanego przez siebie ponad trzydzieści lat wcześniej pasożyta. W tym samym czasie angielscy parazytolodzy opisali robaka wydalonego z organizmu 15-letniego chłopca z wymiocinami jako nowy gatunek pasożyta; błąd przez lata powielany był w literaturze specjalistycznej. Dopiero w 1902 roku Odhner zbadał pasożyty uzyskane z wymiocin nastoletniego Chińczyka i określił, że należą do rodzaju Fasciolopsis, przemianowując gatunek na Fasciolopsis buski. W 1908 roku przedstawiono kolejny opis pasożyta, określonego tam jako przywra Kwana, od nazwiska odkrywcy; potem stwierdzono że jest tożsamy z F. buski. Inną nieużywaną dziś nazwę wprowadził E. Rodenwaldt, który w 1909 roku opisał gatunek F. fulleborni, przemianowany w 1917 roku przez Browna na F. spinifera. Dwa lata później K. W. Goddard z Christian Hospital w Shaoxing przebadał 400 pasożytów i wyodrębnił gatunki F. buski, F. goddardi i F. rathouisi.
 |
| Źródło: parasitewonders.blogspot.com - Fasciolopsis buski. |
Charakterystyka gatunku i cykl życiowy: Pierwszym żywicielem pasożyta są ślimaki wodne Segmentina nitidella, Segmentina hemisphaerula, Hippeutis schmackerie, Gyraulus, Lymnaea, Pila, Planorbis (Indoplanorbis) i Zebrina, która ulegają zarażeniu gdy do ich organizmu dostaną się miracidia przywry. W ślimaku przywra przechodzi kolejne stadia rozwojowe (sporocysta, redia, cerkaria) po czym opuszcza go i osadza się na wodnych roślinach, często na orzechach Trapa natans i kasztanach wodnych Eleocharis tuberosa. Tam przebraża się w metacerkarię, która jest przypadkowo zjadana przez świnię albo człowieka. Istnieje możliwość zarażenia się przywrą przez picie wody z metacerkariami, ponieważ mogą one znajdować się na jej powierzchni. W przewodzie pokarmowym larwa przyczepia się do ściany jelita czczego lub dwunastnicy i osiąga dojrzałość. Długość życia dorosłego osobnika Fasciolopis buski wynosi około roku. Jaja przywry wydostają się z kałem; jeśli dostaną się do zbiornika wodnego, cykl pasożyta zamyka się.
 |
| Źródło: cdc.gov - Centers for Disease Control and Prevention - cykl życiowy Fasciolopsis buski. |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz