Choroby przeciwko których czynnikom etiologicznym stosowane są szczepienia obowiązkowe w Polsce

Informacja wstępna: Niektórzy używają sformułowania: "Choroby przeciwko którym stosowane są szczepienia obowiązkowe".Czy przeciwko chorobom mogą być stosowane szczepienia? Odpowiedź brzmi: NIE. Szczepienia są kierowane przeciwko czynnikom etiologicznym ożywionym danej choroby. Czynniki etiologiczne ożywione to inaczej patogeny, np. bakterie, wirusy grzyby, pasożyty. 

Mimo iż pojawia się coraz więcej osób z grupy tzw. antyszczepionkowców, to pamiętam, że czytałem w pewnym raporcie, że nie jest on zagrażający. Niemniej jednak w internecie pojawiają się różnego rodzaju nieprawdziwe informacje i fala nienawiści wymierzona w środowisko lekarskie. Ludzie zapomnieli już o tym jak niegdyś ogromne epidemie pustoszyły kraje, a nawet całe kontynenty. Szczepionki były ogromnym przełomem i największym dotychczasowym osiągnięciem medycyny. Dzięki nim wyeliminowano bądź też zmniejszono ilość zachorowań w Europie na choroby takie jak błonica, odra, polio, czy gruźlica. Wniosek jest zatem jeden - szczepić się warto. Jeżeli chodzi o same szczepienia w naszym kraju, to w Polsce Kalendarz Szczepień jest zbiorem zaleceń ustalanym przez specjalistów chorób zakaźnych Głównego Inspektoratu Sanitarnego (Sanepidu) i zatwierdzanym przez Ministerstwo Zdrowia. Publikowany jest jako Program Szczepień Ochronnych, który składa się ze szczepień obowiązkowych, szczepień zalecanych i szczepień uzupełniających. Szczepienia obowiązkowe są bezpłatne. Warto jest zaznajomić się z chorobami, które są nimi objęte - mechanizmem ich działania i powikłaniami. 

Źródło: http://www.hbv.pl

Wirusowe Zapalenie Wątroby typu B - wirus przenoszony jest przez kontakt z zakażoną krwią i płynami ustrojowymi. Ryzykowne są transfuzje krwi, dializy, akupunktura, wykonywanie tatuażu i korzystanie z tych samych przyborów higienicznych. Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu B powoduje wymioty, żółtaczkę, rzadko śmierć. Może doprowadzić do marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego. Zakażeniu wirusem HBVzapobiega się stosując szczepienia ochronne. Obecnie nadal występują epidemie tej choroby w Azji i Afryce - endemicznie w Chinach i wielu innych rejonach Azji. W badaniu przesiewowym wykorzystywany jest antygen powierzchniowy wirusa HBs. Jest to pierwsze wykrywalny antygen wirusa, który pojawia się podczas infekcji. Ponadto istnieją badania metodą PCR (Polymerase Chain Reaction) opracowane w celu wykrycia i zmierzania ilości DNA wirusa HBV. Stosuje się je do oceny stanu zakażenia człowieka i monitorowania leczenia. Dla osób chorych charakterystyczny jest podwyższony poziom aminotransferazy alaninowej i HBV-DNA. Leczenie odbywać może się z pomocą interferonu alfa. Żaden z dostępnych leków nie może usunąć infekcji. Mogą jednakże powstrzymać proces replikacji wirusa - minimalizuje to uszkodzenia wątroby. Najbardziej leczenia potrzebują osoby z marskością wątroby. WZW typu B jest 10. najczęstszą przyczyną śmierci na świecie.

Źródło: Artykuł pt. "Podstępne WZW" - Zespół Szkół w Złotym Potoku -
- kliknij i przeczytaj.

Wirusowe Zapalenie Wątroby typu C - jest to choroba zakaźna powodowana przez wirusa HCV. WZW C przebiega bezobjawowo, ale jego przewlekła postać doprowadza do marskości wątroby. Doprowadza również do niewydolności wątroby, raka wątroby, żylaków przełyku i żołądka. Do zakażeń WZW C dochodzi głównie wśród osób przyjmujących dożylnie narkotyki, stosując niejałowy sprzęt medyczny, a także podczas transfuzji krwi. Na WZW C cierpi od 130 do 170 mln osób na świecie. WZW C jest główną przyczyną występowania marskości wątroby i raka wątroby. Częściej występuje ona u osób dodatkowo zakożonych wirusem WZW B, lub HIV i alkoholików. W przypadku alkoholików ryzyko jest 100 razy większe. Najwyższa liczba zachorowań na WZW C występuje w Chinach (1,6 mln) i Rosji (1,3 mln). Metodą PCR można wykrywać w RNA wirusa HCV już od 1-2 tygodni po zakażeniu. W 2013 roku FDA (Food and Drug Administration - Agencja Żywności i Leków) zatwierdziło nowe kombinacje leków nowej generacji. Lekami poprzednimi generacji był m.in. interferon alfa. Dziś stosuje się np. sofosbuwir i symeprewir. Sofosbuwir to inhibitor (łac. inhibitio = powstrzymanie - substancja chemiczna powodująca zmniejszenie szybkości reakcji chemicznej, spowolnienie lub zatrzymanie reakcji niekatalizowanej, lub obniżająca aktywność katalizatora w katalizowanej reakcji) RNA-zależnej polimerazy DNA wirusa (zatem hamuje działanie polimerazy, a przez to hamuje replikację wirusa). Jest to lek nukleotydowy - ulega wewnątrzkomórkowemu metabolizmowi do utworzenia farmakologicznie czynnego trifosforanu - analogu urydyny, który może być przyłączony do RNA wirusa HCV i działać jako terminator łańcucha. W ten właśnie sposób działać mogą leki nowej generacji. 

Sofosbuwir

Źródło: Wikipedia. Objaw ciężkiej błonicy - szyja Nerona,

w anglojęzycznym piśmiennictwie znana pod nazwą "bull neck".

Błonica - jest to zakaźna choroba wywoływana przez maczugowca błonicy. Głównym czynnikiem chorobotwórczym jest wytwarzany przez niektóre szczepy tych bakterii jad - toksyna błonicza. Najczęstszą postacią błonicy jest błonica gardła. Objawia się ona umiarkowaną gorączką, bladością twarzy, niezbyt duży bólami gardła, utrudnionym oddychaniem, kluskowatą mową, obrzmieniem węzłów chłonnych; nalotem w gardle, charakterystycznymi przekrwieniami. Krwawieniom towarzyszą znaczne zwiększenia węzłów chłonnych, co doprowadza do powstania szczególnego wyglądu szyi, tzw. szyi Nerona. Dochodzi do ogólnego zatrucia organizmu, a także zmian martwiczo-zapalnych, m.in. mięśnia sercowego. Mogą pojawiać się zmiany na skórze - wręcz dziury w skórze. Leczenie swoiste polega na wstrzyknięciu dawki surowicy, która zawiera antytoksynę błoniczą (surowicę przeciwbłoniczą - preparat zawierający swoiste przeciwciała skierowane przeciwko egzotoksynom). Drugorzędowe znaczenie ma leczenie antybiotykami - erytromycyną, penicyliną, tudzież metronidazolem. Kuracja antybiotykowa stosowana jest tylko przy występowaniu równolegle innego zakażenia gardła, np. paciorkowcami - streptokokami. W Polsce przeciwko błonicy stosuje się szczepionki Di-Per-Te - szczepionki te składają się z anatoksyny błoniczej, działającej przeciwko błonicy powodowanej przez maczugowca błonicy (Corynebacterium DIPhtheriae), zabitych otoczkowych bakterii Bordetella PERtusis (wywołują krztusiec) i anatoksyny tężcowej przeciwko wywoływanemu przez laseczkę tężca (Clostridium TEtani) tężcowi. 

Ciekawy artykuł na temat błonicy ---> kliknij i przeczytaj.
A poniżej krótka ściąga zawierająca najważniejsze informacje dotyczące tej choroby:

Źródło: http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/blonica/

Źródło: mp.pl - Przebieg krzuśca u osób nieszczepionych.

Krztusiec - charakteryzuje się nawracającymi napadami kaszlu, przedłużającą się dusznością. Wywoływana jest przez pałeczkę krztuśca. Przebycie krztuśca pozostawia długotrwałą odporność organizmu. Dawniej choroba ta była dosyć częsta. Często powodowała śmierć. Wg raportu WHO największa liczba zachorowań obecnie występuje w Australii, Indiach i uSA. W Polsce stosowane są przeciwko krzuścowi szczepionki Di-Per-Te. 

Źródło: https://cmsolimed.pl/krztusiec/

Natomiast w poniższym filmie bardzo ciekawy wywiad z prof. nadzw. dr hab. med. Leszkiem Szenbornem na temat krztuśca - trwa ponad 20 minut i można dowiedzieć się z niego wielu istotnych informacji na temat tej choroby:

Źródło: sickkids.ca - Więcej archiwalnych zdjęć związanych 

z leczeniem chorych znajdziesz tutaj. Zwróć uwagę na elegancki

wygląd dziewczynki - prawdopodobnie pochodzi ona z dobrze usy-

-tuowanej rodziny. Polio nazywano niegdyś nawet "chorobą bogatych",

podejrzewa się, że do powstania choroby przyczyniła się nadmierna 

dbałość o higienę zapoczątkowana na przełomie XIX/XXw. Stąd też 

choroba dotykała głównie dzieci osób żyjących w wysokim standardzie

higienicznym.

Polio (Choroba Heinego-Medina) - jest to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa polio (wirusa zapalenia rogów przednich rdzenia kręgowego). Przenoszona jest drogą fekalno-oralną. Potem wirus przedostaje się przez nabłonek jelit, gdzie replikuje. Następnie atakuje pobliskie węzły chłonne i układ krwionośny. Wirusy rozprzestrzeniają się wkrótce po całym organizmie. Receptory dla nich znajdują się w wielu komórkach, w tym w komórkach OUN (ośrodkowego układu nerwowego), a głównie w rogach przednich rdzenia kręgowego, rdzenia przedłużonego i mostu - należącego do pnia mózgu. Obecnie na Polio stosowane są dwie szczepionki - szczepionka Salka, która zawiera zabite wirusy podawana pozajelitowo - wywołująca odpowiedź ogólnoustrojową, oraz szczepionka Sabina - zawierająca żywe, ateunowane wirusy, podawana doustnie. W polskim Programie Szczepień Ochronnych 2012 stosuje się szczepienie kombinowane. Najpierw daje się szczepionkę Salka (trzy dawki), a następnie pojedynczą dawkę szczepionki Sabina w 6 roku życia. 

Bardzo ciekawy artykuł z bloga, którego polecam (Doktor Mama) na temat Polio z historią tej choroby, z opisem wielkiego triumfu, jakim było wynalezienie szczepionki Salka oraz opisem zagrożeń rozwojem tej choroby we współczesnym świecie i metodami walki z nią w krajach, w których nie ma programu masowych szczepień: KLIKNIJ I PRZECZYTAJ. Jednakże dzięki działaniom organizacji międzynarodowych, t.j. WHO i UNICEF, jesteśmy o krok od wyeliminowania występowania choroby. Od 1988 r. częstość występowania choroby zmniejszyła się o 99% (z 350 000 przypadków w 1988r. do 416 w 2013r.). W 2014r. tylko 3 kraje były uznane za rejony endemiczne, gdzie nadal występują ogniska zachorowań na polio: Afganistan, Nigeria i Pakistan. Dla porównania dodać należy, że jeszcze w 1988 r. było to ponad 125 krajów. Postępy w walce ze zwalczaniem choroby w krajach Trzeciego Świata możesz znaleźć na stronie polioeradication.org. 

Natomiast w tym poście z bloga szczepienie.blogspot.com znajdziesz interesujące ciekawostki historyczne na temat choroby: kliknij i przeczytaj.

Poniżej zaś znajduje się przesłanie dla antyszczepionkowców od dziennikarza - Mirka Usidusa:

Godna polecenia jest również książka pt. "POLIO - Historia pokonania choroby Heinego-Medina" autorstwa Davida M. Oschinskiego.  Jest to historia wielkiej mobilizacji amerykańskiego społeczeństwa przeciw najbardziej przerażającej chorobie XX wieku. Autor przedstawił niezwykła historię przerażającej epidemii i intensywnych starań znalezienia lekarstwa na ową chorobę. Książka jest pełnym napięcia obrazem dramatycznego wyścigu po szczepionkę - wielką ambicją ówczesnych naukowców było to, by dokonać takowego odkrycia. Szczepienia prowadzone przeciwko chorobie Heinego-Medina były największym masowym eksperymentem zdrowotnym w historii Stanów Zjednoczonych, zaś związane z nimi doświadczenia zrewolucjonizowały zasady testowania i dopuszczania do sprzedaży nowych leków na całym świecie. W 2006 roku książka została nagrodzona nagrodą Pulitzera. 

Źródło: lubimyczytac.pl - Okładka książki.

Źródło: cdn.galleries.smcloud.net - Objawy skórne odry.

Odra -  Pewnie doskonale pamiętamy słynną "Pieśń o Rolandzie" - opowieść o wyprawie władcy Francji, Karola Wielkiego do Hiszpanii, gdzie w obronie chrześcijaństwa - rycerz Roland - poddany Karola Wielkiego ponosi symboliczną śmierć na polu walki. To właśnie jego przeciwnicy - niewierni Saraceni przenieśli Odrę na kontynent europejski, wraz z czarną ospą. Do szerzenia zakażenia dochodzi w odrze drogą kropelkową. Okres inkubacji trwa 9-14 dni. Wirus dostaje się do organizmu przez jamę nosowo-gardłową i zakaża komórki nabłonka oddechowego - replikuje się również w okolicznych skupiskach tkanki limfatycznej. Przebycie zakażenia wirusem odry daje odporność na całe życie na tę chorobę. Charakterystyczna jest wysypka - najpierw na twarzy - za uszami i na czole, a wkrótce postępuje w dół, by objąć całą powierzchnię ciała. Towarzyszy jej kaszel i wysoka gorączka. Po kilku dniach (4-5) gorączka się cofa, ustępują objawy zapalenia gardła, wysypka zmienia kolor na ceglasty, a naskórek łuszczy się. Przeciwko odrze dzieci szczepi się ateunowanym (o obniżonej wirulencji) wirusem odry w osobnej szczepionce lub w szczepionce MMR. 

Poniżej prezentuję film nt. objawów, szczepień i leczenia odry - o chorobie opowiada specjalistka chorób zakaźnych - dr Lidia Stopyra:

Stan przed wprowadzeniem masowych szczepień był taki, że co 2-3 lata wybuchały masowe epidemie odry, tzn. było kilkadziesiąt tysięcy zachorowań rocznie i niestety od 100 do ponad 400 zgonów rocznie w Polsce z powodu odry. Szczepienia diametralnie odmieniły tę sytuację.

Źródło: zdrowie.radiozet.pl - Obrzęk ślinianek przyusznych -
- charakterystyczny objaw świnki.

Nagminne zapalenie przyusznic (Świnka) - dotyka głównie dzieci w wieku szkolnym. Choroba opisywana była już w czasach starożytnych, a jej objawy, w tym zapalenie jąder, opisał Hipokrates. Objawy neurologiczne w śwince opisał Robert Hamilton w XVIII wieku. W 1934r. udowodniona została etiologia wirusowa choroby. Udowodnili ją Johnson i Goodpasture. Wywoływana jest przez wirus świnki. Objawia się bolesnym powiększeniem ślinianek przyusznych. Zachorować można na nią wbrew powszechnemu przekonaniu więcej aniżeli jeden raz w życiu. Szczepionka przeciwko śwince jest szczepionką skojarzoną - jednocześnie przeciwko śwince, odrze, różyczce. Do zakażeń wirusem dochodzi najczęściej zimą i wczesną wiosną. Rozszerza się drogą kropelkową lub przez ślinę, która może się znajdować na pożywieniu albo na przedmiotach. Wirus posiada dużą zdolność zarażania. Okres wylęgania wirusa wynosi 2-3 tygodni, a okres zarażalności zaczyna się 2-4 dni przed wystąpieniem objawów i trwa 7-9 dni po ustąpieniu. Człowiek jest jedynym rezerwuarem wirusa. 

Leczenie świnki polega na podawaniu leków przeciwgorączkowych, przeciwzapalnych (mają one na celu zapobieganie powikłaniom) oraz hamujących namnażanie wirusów, poprawiających jednocześnie odporność. Gdy występuje zapalenie jądra i zapalenie stawów, to podaje się dodatkowo kortykosterydy i niesterydowe leki przeciwzapalne. W leczeniu dodatkowo ważny jest wypoczynek i izolacja osoby chorej. Ulgę często przynosi rozgrzanie obolałych miejsc przez założenie miękkiego szalika na szyję, ciepłe okłady czy też smarowanie maścią ogrzewającą. 

Wynalazcą szczepionki przeciwko śwince jest Maurice Hilleman. Opracował on  ponad 30 szczepionek, w tym osiem z czternastu najczęściej używanych na świecie. Jest m.in. twórcą szczepionek przeciw wirusom odry, ospy wietrznej, świnki, różyczki, dwoince zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, dwoince zapalenia płuc oraz kombinowanej szczepionki przeciw odrze, różyczce i śwince (MMR). Zapoczątkował także badania nad szczepionkami przeciw wirusowi zapalenia wątroby typu A (HAV) i wirusowi zapalenia wątroby typu B(HBV). W swoich badaniach nad wirusami odkrył kilka ich rodzajów i zaobserwował zmiany genetyczne wirusa grypy.

Przeciwko śwince dostępne są szczepienia, w Polsce obowiązkowe, wchodzące w skład kalendarza szczepień. Zazwyczaj jest to szczepionka skojarzona tzn. jednoczesne szczepienie przeciwko śwince, odrze i różyczce. Szczepienie wykonuje się między 13-15 miesiącem życia a następnie dawkę przypominającą w 10 roku życia. W poniższym filmie na temat leczenia świnki i roli szczepień opowiada pani laryngolog -

- dr hab. n. med. Danuta Gryczyńska:

Poniżej zestawiłem w tabeli najważniejsze informacje dotyczące chorób przeciwko których czynnikom etiologicznym stosowane są w Polsce szczepienia obowiązkowe. Może się ona przydać osobom, które chcą nauczyć się charakterystyki tych chorób - może się przydać podczas nauki do różnego rodzaju egzaminów:

Choroba	Opis
Wirusowe Zapalenie Wątroby typu B	Istnieje kilka szczepów wirusa, który wywołuję tę chorobę. Replikacja wirusa zachodzi głównie w komórkach wątroby. Może to doprowadzić do marskości wątroby (włóknienie miąższu, niszczenie struktury). Najwięcej zachorowań w Afryce, Ameryce Południowej (Peru, Brazylia) i Azji Wschodniej.
Błonica	Wywołuje ją maczugowiec błonnicy. Nie dokonuje on inwazji komórek (nie replikuje w nich), a jego działanie patogenne jest spowodowane występowaniem egzotoksyny – toksyny błoniczej. Występuje najczęściej u dzieci. W Polsce stosowana jest na tę chorobę szczepionka Di-Per-Te.

Tężec	Jest ciężką chorobą przyranną zwierząt i ludzi. Jest to choroba zakaźna, lecz nie zaraźliwa. Przyczyną powikłań są egzotoksyny wytwarzanie przez bakterie Clostridium Tetani. Jej spory wnikają do tkanki w wyniku skaleczenia lub zranienia. W wypadku zachorowania śmiertelność wynosi 30%.
Krztusiec	Ostra choroba układu oddechowego, zakaźna. Charakteryzują ją napadające napady kaszlu. Powodują ją pałeczki. Stosowana jest na nią szczepionka Di-Per-Te.
Polio (Choroba Heinego-Medina)	Choroba ta zwana jest inaczej porażeniem dziecięcym wirusowym. Wywołuje ją wirus Zapalenia rogów przednich rdzenia kręgowego. Przenoszona jest drogą fekalno-oralną, a potem przez nabłonek jelit, gdzie wirus replikuje. Następnie wirus atakuje pobliskie węzły chłonne i układ krwionośny.

Odra	Jest to choroba zakaźna wieku dziecięcego. Jest to ponadto choroba wysypkowa. Do szerzenia zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Wirus replikuje w skupiskach tkanki limfatycznej. Przebycie zakażenia daje odporność nabytą na całe życie.
Świnka	Dotyka głównie dzieci w wieku szkolnym. Jej inna nazwa to Nagminne zapalenie przyusznic. Do zakażeń dochodzi zimą i wczesną wiosną drogą kropelkową lub przez ślinę.
Wirusowe Zapalenie Wątroby typu C	Wywołuje ją wirus HCV. Do zakażeń dochodzi głównie u osób przyjmujących narkotyki dożylnie, poprzez korzystanie z niejałowego sprzętu medycznego oraz podczas transfuzji krwi. Doprowadzić może do raka wątroby, niewydolności wątroby, żylaków przełyku, itd.

Źródła informacji i piśmiennictwo:

- szczepienia.info,

- portal "Medycyna praktyczna:, 

- "Domowy poradnik medyczny" - pod redakcją prof. dra hab. med. Kazimierza Janickiego - Warszawa 1991 - Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 

- EUROIMMUN Blog - blog na temat diagnostyki laboratoryjnej firmy EUROIMMUN Polska,

- polioeradication.org 

- sickkids.ca