Historia Krakena na obszarze Cieśniny Gibraltarskiej: czyli o kałamarnicach olbrzymich i kałamarnicach kolosalnych.

Źródło: "Wiedza i życie" - artykuł pt. "Morze bez wody".

Czy słyszeliście może kiedyś legendę o przerażającym morskim stworzeniu - Krakenie? Prawdopodobnie powstała ona wskutek spotkania człowieka na pełnym morzu z Kałamarnicą Olbrzymią. Jako pierwszy o krakenie pisał Erik Pontoppidan - duński historyk i teolog, profesor teologii w Kopenhadze. Był on twórcą "Historii Naturalnej Norwegii". To właśnie w tym dziele, w roku 1752 opisał tego przerażającego potwora, nękającego mieszkańców Skandynawii i Grenlandii. Jednakże monstrum preferuje też klimat śródziemnomorski. Pisał o nim bowiem również Pliniusz Starszy - historyk i pisarz rzymski - autor dzieła "Naturalis Historia" - tłum. "Historia Naturalna". Był on redaktorem encyklopedii kilkuczęściowych, dotyczących wielu dziedzin, m.in. geografii, botaniki, nauki o minerałach, fizjologii i kosmologii. Dużą część dzieła poświęcił opisom wód i oceanów. Według Pliniusza potwór miał blokować Cieśninę Gibraltarską i nie przepuszczać przez nią przepływających okrętów. Cieśnina ta łączy morze śródziemne z Oceanem Atlantyckim i oddziela Afrykę od Europy. Notabene najmniejsza szerokość cieśniny wynosi 14 km. 

Fragment "Naturalis Historia" - źródło: Polona. 

i tym sposobem... postać przyrodzenia zmienił. 

Źródło: Wikipedia - fragmenty tekstu i fotografie/

Słupy Heraklesa o których wspomniał Pliniusz to grecka, starożytna nazwa Skały Gibraltarskiej - jurajskiej góry wapiennej u południowych wybrzeży Hiszpanii, powstała w wyniku zderzenia się płyty afrykańskiej z europejską, a ukształtowana przez przepływ wód, które odtworzyły 5 mln lat temu Morze Śródziemne (mowa o tym poniżej). Większość Skały Gibraltarskiej zajmuje rezerwat przyrody w którym żyją magoty - jedyne żyjące na wolności małpy w Europie.  Określenie "Słupy Heraklesa" odnosi się jednakże również do góry leżącej naprzeciwko, tzn. po drugiej stronie cieśniny. Mitologiczne znaczenie słupów jest interesujące - wg mitologii słupy ustawił Herakles. Słupy te dla Greków Starożytnych oznaczały koniec znanego im świata. Określenie "za Słupami Heraklesa" znaczyło tyle samo, co "za Cieśniną Gibraltarską", stąd czasami Słupami nazywa się również samą Cieśninę.

Poświęćmy trochę uwagi owej cieśninie. Woda w niej przemieszcza się w dwóch kierunkach. Górą płynie woda "świeża" z Atlantyku, a dołem woda słona z Morza Śródziemnego. Kontynent Afrykański jest obecnie w trakcie przybliżania się w stronę Europy. Wówczas dojść może do zaniku Morza Śródziemnego. Świeża, atlantycka woda wpływająca do Morza Śródziemnego Cieśniną Gibraltarską jest jego podtrzymaniem przy życiu. Około 6 milionów lat temu wystąpiło zamykanie się połączeń Morza Śródziemnego z Oceanem Atlantyckim. Te dawne połączenia występowały w okolicach Gór Betyckich na Półwyspie Iberyjskim. Wówczas afrykańskie góry Rif i Góry Betyckie stykały się ze sobą, a obecnej cieśniny jeszcze nie było. Także owe 6 mln lat temu - po odcięciu morza od połączeń zaczął on wówczas przypominać bardziej warstwę solanki aniżeli Morze. Występowały tylko płytkie jeziorka głęboko w dnie - jak gdyby wydrążone były i umieszczone w swego rodzaju misie. Miejsce olbrzymiego morza zajęła pustynna depresja. Na dnie zbiornika wytrąciły się ogromne połacie związków soli. Osoby zaciekawione tym tematem zachęcam do poczytania na temat tzw. kryzysu messyńskiego. A ponieważ historia lubi się powtarzać, stąd też prawdopodobnie jeszcze przed upływem kolejnych 5 milionów lat ruchy płyt tektonicznych zamkną Cieśninę Gibraltarską, a następnie epoka lodowcowa doprowadzi do obniżenia poziomu wód. Morze Śródziemne kompletnie wyschnie - i to najpewniej w ciągu zaledwie jednego tysiąclecia. Pozostawi ono jednocześnie po sobie największe jezioro soli na świecie.

Jak zaś Cieśnina Gibraltarska w ogóle powstała?

Wówczas gdy morze było już wysuszone 5,3 mln lat temu pomiędzy Atlantykiem, a Morzem Śródziemnym utworzyło się połączenie w formie skalnego przewężenia. W Cieśninie utworzył się monstrualny wodospad. Woda Atlantyku zaczęła opadać nim w dół i wypełniać stopniowo pusty zbiornik. Woda ta napełniła ponownie Morze Śródziemne. Tonąca pod Europą w ziemskim płaszczu Afryka z kolei doprowadziła do tego, że ląd zaczął się obniżać i ogromny wodospad zamienił się w cieśninę. 

Wróćmy jednakże do tematu Kałamarnicy Olbrzymiej (Architeuthis dux) - jednego z największych mięczaków na świecie. Posiada ona 10 ramion. Największy okaz znaleziony został przy brzegach Nowej Zelandii - miał średnicę oczu dochodzącą do 37 cm. Był to rok 1887. Jednakże dzisiaj również znajduje się je systematycznie przy brzegach tego kraju. W 2015 martwą kałamarnicę znalazł mężczyzna spacerujący z psem po plaży w Kaikoura - niewielkim mieście w Nowej Zelandii. 

LOKALIZACJA:

W 2011 powstało dopiero pierwsze nagranie na którym przedstawiono Kałamarnicę Olbrzymią. Dokonane zostało w ciszy absolutnej tak, by nie spłoszyć zwierzęcia. 

Kałamarnica Olbrzymia jest drapieżnikiem. Swoje długie macki wykorzystuje w celu chwytania zdobyczy. Głównym drapieżnikiem, który poluje na Kałamarnice Olbrzymie jest Kaszalot - zjada on bardzo duże ich ilości - potwierdzeniem tego są duże ilości niestrawionych dziobów chitynowych w jego żołądkach. Z kolei kałamarnice żywią się niewielkimi rybami, skorupiakami, małżami, żachwami, płazińcami i innymi głowonogami, a nawet dopuszczają się aktu kanibalizmu. 

Źródło: sciencenews.org - Kliknij i przeczytaj artykuł.

Autor ilustracji: Alex Ries - Artysta stworzył cały cykl ilustracji związanej z historią naturalną (obejrzyj go koniecznie!). Na zdjęciu przedstawione zostało spotkanie nurka głębinowego "oko w oko" z Kałamarnicą Olbrzymią. Czy chciałbyś znaleźć się na jego miejscu? :)

Bardzo ciekawym narządem jest oko Kałamarnicy Olbrzymiej - pod względem jego rozmiaru jest ona rekordzistką. Oko to jest wielkości ludzkiej głowy! Kałamarnice ponadto to jedne z najbardziej inteligentnych zwierząt morskich - niezwykle przebiegłe. Być może dlatego żadna z nich nie została dotychczas złapana przez człowieka, a jedynie są znajdywane już jako martwe, wyrzucone na plażach. Powyższy film przedstawia Kałamarnice Olbrzymie jako bezwzględne drapieżniki jedzące wszystko co znajdzie się na ich drodze. 

Źródło: Wikipedia (EN) - Zdjęcie przesłał użytkownik Y23.

Istnieje również tzw. Kałamarnica Kolosalna (Mesonychoteuthis hamiltoni) - o masie maksymalnej 500 kg. Jest aktywnym, bardzo agresywnym drapieżnikiem. Prowadzi jednakże bardzo powolny tryb życia i wymaga przez to niewiele pokarmu. 

Oto i rozmrożona Kałamarnica Olbrzymia na wystawie w Wellington (stolica Nowej Zelandii) - patrz: zdjęcie. 28 kwietnia 2008 r. naukowcy zaczęli rozmrażać kałamarnicę wyłowioną przez rybaków rok wcześniej; operację można było obserwować na stronie internetowej.

A poniżej (tylko dla odważnych) film na temat 7 najmroczniejszych istot z głębin autorstwa Marco Kubisia - myślę, że będzie on ciekawym podsumowaniem tego posta.

Pisząc post korzystałem z następujących źródeł wiedzy:

- Wikipedia (PL) i (EN),

- "Wiedza i życie" - artykuł pt. "Morze bez wody", 

- Polona.pl, 

- Google grafika, zdjęcia satelitarne, YouTube, Twitter, sciencenews.org, strona National Geographic.