Parzydełkowce (Cnidaria) - dwuwarstwowe zwierzęta tkankowe o promienistej symetrii ciała, cz. 1

Źródło: cdn-sciaga.pullit.pl - Przedstawiciele Parzydełkowców.

Parzydełkowce (Cnidaria, od gr. knide - pokrzywa) - to typ dwuwarstwowych, wodnych, osiadłych lub pływających zwierząt tkankowych o promienistej symetrii ciała (Radiata), które charakteryzują się obecnością knidoblastów, z których powstają komórki parzydełkowe, zwane knidami, stąd nazwa typu - Cnidaria. Tradycyjnie zaliczane były one do jamochłonów, a wcześniej jeszcze do roślin. Parzydełkowce żyją samotnie lub tworzą kolonie. Osobniki dorosłe występują w postaci polipa lub meduzy. Osiągają rozmiary od kilku milimetrów do 2 m wysokości lub średnicy. Odżywiają się innymi zwierzętami (są drapieżnikami). Grupa ta obejmuje około 9000 szeroko rozprzestrzenionych gatunków zamieszkujących wyłącznie środowiska wodne, przede wszystkim czyste i dobrze natlenione wody słone. Należą do nich silnie parzące kostkowce (kostkomeduzy), kolonijne stułbiopławy, krążkopławy oraz koralowce, a wśród nich ukwiały i rafotwórcze korale madreporowe. Kilka gatunków jest pasożytami zwierząt wodnych. Zwierzęta te mają niewielkie znaczenie gospodarcze. W polskiej strefie Bałtyku odnotowano 25, a w wodach słodkich i słonawych - 7 gatunków. Te ostatnie zaliczono do fauny Polski.

*Komórki interstycjalne (łac. interstitium, od inter - między, sisto- umieszczam) - są to komórki śródmiąższowe - niewyspecjalizowane, totipotencjalne, o charakterze embrionalnym, mogące poruszać się między warstwami oraz przekształcać w inne typy komórek. U jamochłonów występują głównie między komórkami nabłonkowo-mięśniowymi epidermy, rzadziej między komórkami gastrodermy. Komórki interstycjalne większości parzydełkowców mają formę pojedynczych amebocytów, a u stułbiopławów tworzą zgrupowania. 

*Knidoblast (gr. knide - pokrzywa, blastos - kiełek, zarodek) - jest to typ występującej w ciele parzydełkowców (Cnidaria) komórki macierzystej, z której powstaje komórka parzydełkowa. Knidoblasty powstają z komórek interstycjalnych przez całe życie osobnika. Obecność knidoblastów jest cechą typową parzydełkowców. 

*Komórka parzydełkowa (Knidocyt) - jest to wyspecjalizowana komórka charakterystyczna dla zwierząt z typu parzydełkowców (Cnidaria) zawierająca organ zaczepno-obronny zwany parzydełkiem, knidocystą, knidą lub parzawką. Służy do zdobywania pokarmu i do obrony. Poza Cnidaria, knidocyty spotykane są u ślimaków nagoskrzelnych (Nidibranchia), które przejmują parzydełka od zjadanych meduz. Knidocyty powstają z knidoblastów położonych w specjalnych strefach ektodermy lub, rzadziej gastrodermy. Po zróżnicowaniu knidoblasty przesuwają się poprzez macierz do naskórka, gdzie przekształcają się we w pełni wykształcone komórki parzydełkowe. Wewnątrz takiej komórki powstaje struktura w kształcie wypełniającego prawie całą komórkę kulistego lub owalnego pęcherzyka (kapsułki) o dwuwarstwowej, elastycznej ścianie. Cytoplazma i jądro komórki parzydełkowej zostaje zepchnięte ku jej krawędzi. Kapsułka jest zwykle zwężona w jednym z biegunów i zaopatrzona w wieczko (operculum), a w parzydełkach typu nematocysty, również w knidocyl - wić przekształconą w ostro zakończony, zwykle lekko wystający wyrostek czuciowy złożony z trzonu (knidocilium) otoczonego mikrokosmkami [Mikrokosmek (microvillus) - mikroskopijna, palczasta wypustka cytoplazmatyczna na powierzchni błony komórkowej komórki nabłonkowej, zwiększająca powierzchnię błony, a tym samym zwiększająca zdolność wchłaniania substancji odżywczych. Niektóre tkanki zwierzęce charakteryzują się występowaniem bardzo licznych mikrokosmków (np. nabłonek jelit) czy nabłonek kanalika nerkowego. Mikrokosmki tworzą na powierzchni komórki tzw. rąbek szczoteczkowy (rąbek wchłaniający). Na jednej takiej komórce może być od 1500 do 3000 mikrokosmków. Budowa mikrokosmka jest następująca. W górnej części znajduje się jego część bezpostaciowa (szczytowy obszar amorficzny), zaś w jego cytozolu występuje 30 ułożonych równolegle filamentów aktynowych (filamentów cienkich, mikrofilamentów) połączonych białkami łączącymi takimi jak wilina i fimbryna. W skład wnętrza mikrokosmka wchodzi również białko kalmodulina oraz miozyna I, która uczestniczy w bardzo nieznacznych ruchach mikrokosmków].

Wewnątrz pęcherzyka znajduje się długa, zwinięta nić lub przewód, który przy mechanicznym lub chemicznym podrażnieniu knidocylu zostaje wyrzucony z dużą siłą i prędkością do około 3m/s wbija się lub oplątuje wokół ciała napastnika albo potencjalnej ofiary. Mechanizm wystrzelenia nici wykorzystuje ciśnienie osmotyczne, którego nagły wzrost pod wpływem bodźca podrażniającego zachodzi w wyniku uwolnienia do cytoplazmy dużej liczby jonów wapnia. U większości parzydełkowców wyrzut nici powoduje zniszczenie komórki parzydełkowej. 

Źródło: Wikipedia. Schemat działania komórki parzydełkowej typu nematocysty. 

Ze względu na budowę i zasadę działania badacze wyróżniają od 60 do 100 rodzajów parzydełek. Najważniejsze z nich to:

• Nematocysty - są one zaopatrzone w knidocyl, ich nić zostaje odrzucona po wystrzeleniu; komórka parzydełkowa zawierająca nematocystę to nematocyt/ 
• Stomoknidy - nić jest drożna, 
• penetranty (heteronemy) - nić jest pogrubiona u podstawy, uzbrojona w kolce, zwykle obezwładnia ją chemicznie, przy wyrzucie uwalniana jest substancja o właściwościach parzących lub paraliżujących (neurotoksyny, nić może przebić pancerz skorupiaka lub skórę kręgowca, w przypadku niektórych stułbiowców jest niebezpieczna dla człowieka, 
• ropalonemy (stenotele, semiofory i eurytele), 
• rabdoidy (mastigofory i amastigofory), 
• biropaloidy;
• glutynanty (haplonemy) - nić gładka, tępo zakończona, na ogół pokryta lepką substancją, 
• izoryzy, 
• anizoryzy; 
• astomoknidy - nić niedrożna, gruba i lepka, nici plączą ofiarę, obezwładniają mechanicznie, 
• wolwenty (desmonemy, spirolete, aspirotele i ptychonemy) - nić krótsza niż u glutynantów; oplata ofiarę bądź przeciwnika, 
• Spirocysty - brak knidocylu, pęcherzyk wzmocniony od wewnątrz, skręcona spiralnie nić po wystrzeleniu wraca do pierwotnej pozycji. 

Komórki parzydełkowe nie są rozmieszczone równomiernie. Najliczniej występują dookola otworu gębowego i na ramionach. 

WYSTĘPOWANIE PARZYDEŁKOWCÓW: Zdecydowana większość parzydełkowców zasiedla tropikalne wody słone, ale zasięg ich występowania obejmuje również obszary arktyczne i antarktyczne. Nieliczne przystosowały się do życia w wodach słonawych (estuaria) lub słodkich, w tym małe, okresowo wysychające zbiorniki. Występują na wszystkich głębokościach, głównie w strefie pelagialu (meduzy), bentalu (polipy) i litoralu (obydwie formy). Największa liczba gatunków występuje w krainie indopacyficznej. 

FILOGENEZA: Szczątki kopalne przodków dzisiejszych parzydełkowców pochodzą z początku ery paleozoicznej (dolny kambr), choć podobne im formy datowane są na ediakar (około 580 mln lat temu). Filogenetycznie są niemalże równie stare jak gąbki (Porifera). Przypuszcza się, że wywodzą się od zwierząt o symetrii dwubocznej, a promienista symetria ciała jest wyrazem późniejszych przystosowań. 

BUDOWA PARZYDEŁKOWCÓW: Parzydełkowce to zwierzęta tkankowe - odróżnia je to od podobnych czasem z wyglądu gąbek. Organizacja morfologiczna parzydełkowców jest wyższa niż gąbek, ale najprostsza wśród tkankowców. Wyróżnia się kilka form larwalnych (z których najpowszechniejsza jest planula) oraz 2 postacie dorosłe: polip i meduza. Ich ciało zbudowane jest z dwóch warstw tkanki nabłonkowej: ektodermy (zewnętrznej) i endodermy (wewnętrznej). Warstwy nabłonkowe rozdzielone są bezpostaciową mezogleą lub mezenchymą. U polipa warstwa ta jest cienka i rozłożona równomiernie, meduza charakteryzuje się grubszą warstwą. 

Źródło: Wikipedia. Kształt meduzy (z lewej) i polipa (z prawej). 

Ciało polipa ma kształt workowaty, natomiast meduzy dzwonkowaty o ścianach zbudowanych z dwóch warstw komórek - warstwy te odpowiadają ektodermie i endodermie gastruli. Wnętrze ciała stanowi jama gastro - waskularna (odpowiednik prajelita), która może tworzyć system kanałów. DO jamy gastralnej prowadzi otwór gębowy, który otoczony jest czułkami (u polipa), natomiast u meduz czułki znajdują się na brzegu dzwonu. Otwór gębowy pełni również funkcje otworu odbytowego. 

Na brzegach dzwonu zlokalizowane są także ciałka brzeżne (ropalia), w których skład wchodzą proste narządy światłoczułe (oczka) oraz statocysta - prosty narząd równowagi. Statocysta składa się ze statolitu (grudki węglanu wapnia) oraz komórek czuciowych z wypustkami komórkowymi. Staolit uciska określone wypustki w zależności od położenia zwierzęcia względem źródła przyciągania ziemskiego, co pozwala meduzie orientować się w jakiej pozycji względem ziemi płynie i wyregulować swoją pozycję ruchami dzwonu. 

Podstawowym typem komórek tworzących zarówno ektodermę, jak i entodermę są komórki nabłonkowo-mięśniowe oraz komórki interstycjalne. W endodermie występują również komórki gruczołowe, które produkują enzymy trawienne. Natomiast w ektodermie znajdują się komórki parzydełkowe (zawierają w sobie parzydełka, czyli knidocysty), komórki zmysłowe (receptoryczne) oraz nerwowe. 

Źródło: public.wsu.edu - Budowa i działanie knidocytów. 

Parzydełkowce nie mają układów: krążenia (oprócz układu wodnego u dużych meduz), oddechowego i wydalniczego, a wymiana gazowa i osmoregulacja następuje przez całą powierzchnię ciała. Nie mają mózgu ani ośrodkowego układu nerwowego. Występuje natomiast u nich sieć wielobiegunowych komórek nerwowych z biegnącymi we wszystkich kierunkach wypustkami (więc tkankę nerwową mają!), brak wykształconych mięśni, ale występują komórki nabłonkowo-mięśniowe (więc tkankę mięśniową mają!).

Źródło: biologhelp.com - Budowa anatomiczna Stułbi. 

Wytworzyły zatem te tkanki, które są pochodzenia ektodermalnego lub endodermalnego. Tkanek pochodzenia mezodermalnego wytworzyć nie mogły, ponieważ są to dwuwarstwowce! 

ODŻYWIANIE I TRAWIENIE: Parzydełkowce żywią się zawiesiną organiczną i planktonem, ale niektóre gatunki potrafią polować na większe zwierzęta. U tych gatunków występuje specyficzne zjawisko podwójnego trawienia. Pokarm wprowadzony jest do jamy gastralnej, gdzie rozpoczyna się pierwszy etap jego obróbki - trawienie zewnątrzkomórkowe za pomocą enzymów produkowanych przez komórki gruczołowe. Wstępnie nadtrawiony i rozdrobniony pokarm jest potem fagocytowany przez komórki gastrodermy i rozpoczyna się drugi etap - trawienie wewnątrzkomórkowe. Niestrawione resztki są usuwane na zewnątrz, z powrotem przez otwór gębowy. 

ROZMNAŻANIE: Parzydełkowce rozmnażają się płciowo i bezpłciowo poprzez pączkowanie, podział (poprzeczny i podłużny) oraz strobilizację. Bezpłciowo rozmnażają się zazwyczaj polipy (rzadko meduzy), a najczęstszym sposobem takiego rozrodu jest pączkowanie. Nowy, początkujący polip może się oderwać od macierzystego, ale bywa też, że pozostaje z nim złączony i w ten sposób tworzy się kolonia osobników. Z polipów może także wypączkować meduza, któ®a po oderwaniu się zaczyna prowadzić samodzielne życie w toni wodnej. Rzadko u polipów dochodzi do podziału osobnika wzdłuż długiej osi ciała, a zupełnie wyjątkowo do podziału poprzecznego. Specyficznym sposobem rozrodu bezpłciowego polipów jest strobilizacja. Polega ona na tym, że dojrzały polip zaczyna dzielić się poprzecznie na swego rodzaju talerzyki, które u nasady polipa są jeszcze słabo zaznaczone. Im wyżej, tym stają się wyraźniejsze, a szczytowe talerzyki odrywają się i przekształćają w młode meduzy zwane efyrami. Efyry po kilku tygodniach przekształcają się w dorosłe meduzy. Rozmnażanie płciowe zachodzi zarówno u polipów, jak i u meduz. Gamety powstają z komórek interstycjalnych. Krążkopławy są rozdzielnopłciowe, a rozwój mają złożony. Występuje w nim dwubocznie symetryczna, orzęsiona larwa - planula. Niektóre gatunki, jak na przykład chełbia modra wykazują regularną przemianę pokoleń związaną ze zmianą sposobu rozmnażania. 

Źródło: static.opracowania.pl - Rozmnażanie się chełbi. 

Źródło: Wikipedia. Planula. 

Różnice w cyklach życiowych wybranych przedstawicieli Parzydełkowców (Cnidaria):

Źródło: biologydiscussion.com. 

ZJAWISKO KLEPTOKNIDOZY (np. u Ślimaków nagoskrzelnych).

Źródło: Wikipedia. Zjawisko kleptoknidozy. 

SYSTEMATYKA:

Źródło: Slideshare. Systematyka Parzydełkowców. 

1) STUŁBIOPŁAWY (Hydrozoa):

Źródło: Ernst Haeckel - "Kunstformen der Natur" (1904) -
Siphonophorae (Rurkopławy). 

Stułbiopławy (Hydrozoa) - jest to gromada parzydełkowców (Cnidaria), obejmująca około 3500 gatunków, w większości morskich, charakteryzujących się stadium drobnej meduzy z welum (kolista, zagięta do wewnątrz krawędź parasola hydromeduzy) wzdłuż krawędzi, wicią komórki parzydełkowej zamienioną w knidocyl oraz występowaniem przemiany pokoleń (metagenezy). Do nielicznych gatunków słodkowodnych należą pospolite stułbie z rodzaju Hydra. W rozwoju stułbiopławów występują dwie postacie dorosłe (polip i meduza) lub jedna z nich. Polipa, zwanego hydropolipem, charakteryzuje jednolita jama chłonąco-trawiąca bez przegród (septum). U meduzy, zwanej hydromeduzą, występuje żagielek, a gonady powstają pod ektodermą. Najstarsze stułbiopławy znane są z późnego prekambru. 

WYSTĘPOWANIE I TRYB ŻYCIA: Większość stułbiopławów to morskie formy kolonijne, pokrywające podmorskie skały. Występują na wszystkich szerokościach geograficznych, najliczniej w obszarach międzyzwrotnikowych. W Polsce występuje 26 gatunków. Polipy prowadzą osiadły tryb życia na dnie zbiorników, głównie w wodach przybrzeżnych. Żyją samotnie lub w koloniach. Meduzy żyją najczęściej w pelagiale wód przybrzeżnych. Kolonie powstają przez pączkowanie boczne osiadającej na twardym podłożu larwy. 

MORFOLOGIA: Formy słodkowodne są drobne i mają kilka milimetrów długości lub średnicy. Umbrella meduz jest całobrzega, zaś obrzeżenie zagina się do wewnątrz tworząc ektodermalne welum - zaginający się fałd. Meduzy zbudowane są z bezkomórkowej mezoglei, zaś ich gonady są ektodermalne i umieszczone na subumbrelli lub manubrium. Hydromeduzy mają układ nerwowy w postaci dwóch pierścieni okalających umbrelle. Jest to pierścień motoryczny (wewnętrzny) i pierścień sensoryczny (zewnętrzny). Nie posiadają ropalium, a na krawędzi umbrelli znajdują się statocysty i oczka. W centrum subumbrelli jest rurkowate manubrium z okrągłym otworem gębowym, który prowadzi do gardzieli, a następnie do żołądka (centrum jamy). Żołądek nie posiada przegród gastralnych (w przeciwieństwie do Koralowców u których przegrody występują). Hydropolipy mają układ nerwowy siateczkowaty oraz nie posiadają przegród gastralnych. 

PRZEDSTAWICIELE STUŁBIOPŁAWÓW:

a) Hydra (rodzaj) - Stułbia - jest to rodzaj obejmujący około 30 gatunków, w tym występujące w Polsce: Hydra attenuata (Hydra vulgaris) - stułbia pospolita, Hydra circumcincta, Hydra oligactis - Stułbia szara, Hydra Oxycnida, Hydra stellata, Hydra viridis (Chlorohydra viridissima) - stułbia zielona. 

Żyją w wodach słodkich, głównie w strefach przybrzeżnych jezior i wodach wolno płynących. Stułbia oddycha całą powierzchnią ciała. Występuje w postaci polipa. Jego ciało ma długość od kilku milimetrów do 3 cm. Żyje pojedynczo, przyczepiając się do podłoża za pomocą stopy. Polip ma kształt worka. W jego części dolnej wyróżnia się stopę, a w górnej otwór gębowy, pełniący jednocześnie funkcję otworu odbytowego. Wokół otworu gębowego występują ramiona, na których znajdują się komórki parzydełkowe zawierające płyn, za którego pomocą stułbie paraliżują schwytane drobne zwierzęta. Komórka parzydełkowa może być użyta tylko raz i zastąpiona jest zaraz następną. Stułbie żywią się drobnymi skorupiakami, pierścienicami i larwami owadów. Rozmnażają się bezpłciowo przez pączkowanie i płciowo. W dolnej części pojawiają się uwypuklenia, tworząc zgrubienie zwane pączkiem. Pączek ten rośnie i powstaje z niego nowa stułbia. Po pewnym czasie oddziela się od organizmu macierzystego i rozpoczyna samodzielne życie. Jest hermafrodytą. Wyróżniają się też szczególną zdolnością odtwarzania uszkodzonych części ciała, dzięki czemu nigdy nie umiera śmiercią naturalną. 

--> Stułbia szara (Hydra oligactis):

Źródło: Wikipedia. 

--> Stułbia zielona (Hydra viridissima) - jest to słodkowodny stułbiopław z rodziny Hydridae. Długość osiąga do 3 cm. Spodnią częścią ciała (stopą) przytwierdza się do kamieni albo do roślin. Na wolnym końcu ciała znajduje się otwór gębowy otoczony długimi czułkami. Żywi się drobnymi zwierzętami. Żyje w stawach hodowlanych, jeziorkach, odnogach rzek itp. Zielony kolor zawdzięcza zawartym w endodermie zoochlorellom, glonom żyjącym z nią w endosymbiozie. 

Źródło: Wikipedia. Stułbia zielona - Hydra viridissima.

--> Stułbia pospolita (Hydra vulgaris) - jest to słodkowodny stułbiopław z rodziny Hydridae. Osobniki Hydra vulgaris osiągają do 3 cm wzrostu. Zamieszkują stawy wodne i inne zbiorniki wodne. Ubarwione są na brązowo. Stułbia nie tworzy kolonii i pączek zawsze się od niej odrywa. 

Źródło: slideplayer.pl - Stułbia pospolita.

Źródło: 2.bp.blospot.com - Anatomia Stułbi pospolitej. A - przekrój podłużny przez ciało. B - bateria komórek parzydełkowych w epidermie. 

a.2) Protohydra: 

-> Stułbia bezczułkowa (Protohydra leuckarti) - jest to gatunek maleńskiego, trudnego do zauważenia, samotnie żyjącego słonawowodnego jamochłona z gromady stułbiopławów. Jego charakterystyczną cechą jest zupełny brak czułków. Polipy stułbi bezczułkowej przypominają z wyglądu grudkę przezroczystego żelu, która może być oblepiona ciałami obcymi. W miejscahc płytkich zwierzęta te są różowawe, czasem zielonawe, w głębszych zupełnie pozbawione koloru. Długość ciała wynosi do 1,5 mm. Jamochłon ten żywi się głównie nicieniami. Nie posiadając wyspecjalizowanych pączków rozrodczych, dzieli się przez podział poprzeczny - przede wszystkim jesienią. Występuje, podobnie jak inne żyjące w Polsce stułbie, na roślinach (często delikatnych plechach glonów), a ponadto na dnie mulisto-piaszczystym i piaszczystym. Najchętniej zasiedla wody o zasoleniu 5-10%. Ze względu na niskie zasolenie Bałtyku, można ją spotkać w całym tym morzu. Stułbia bezczułkowa ma w obrębie rodzaju dwóch krewnych, z czego jeden jest pewny, a drugi określony jako species inquirenda. 

Źródło: marinespecies.org - Rysunki stułbi bezczułkowej: C - z połkniętą zdobyczą; D - rozmnażając się przez podział poprzeczny.

b) Bathyphysa conifera - jest to gatunek morskich pelagicznych rurkopławów z rodziny Rhizophysidae, występujących w zachodniej części Oceanu Atlantyckiego, opisany po raz pierwszy przez Theophila Rudolfa Studera w 1878 roku. Jego wygląd upodabnia go do Latającego Potwora Spaghetti. 

c) Dendrogramma - jest to rodzaj zwierząt obejmujący dwa gatunki: D. enigmatica i D. discoides zidentyfikowane w 2014 roku i spośrób zbioru okazów zebranych w 1986 roku. Są to niewielkie organizmy żyjące w oceanie. Pierwotnie zaliczono je do królestwa zwierząt, nie przypisując ich definitywnie do żadnego typu; stworzono dla nich natomiast rodzinę Dendrogrammatidae. Okazy Dendrogramma zebrano na południowo-wschodnim wybrzeżu Australii podczas ekspedycji naukowej w 1986 roku. Znaleziono je na głębokości 400 m i 1000 m na stoku kontynentalnym w okolicy Tasmanii, używając sań do pobierania epibentosu wleczonych po dnie morskim w celu zebrania organizmów żyjących na i tuż nad osadami. Badacze zebrali 18 okazów. Zakonserwowali je w formaldehydzie, a potem w etanolu, w celu zachowanie ich dla późniejszych badań. Powróciwszy na miejsce zebrania próbek w 1988, nie znaleźli żadnego okazu. Nie znaleźli go do 2014, kiedy to opublikowali swe odkrycie. 

Nazwa rodzajowa Dendrogramma odwołuje się do wzoru rozgałęziania się kanałów jamy chłonąco-trawiącej, przywodzących na myśl wzór rozgałęziania się konarów drzewa, porównywanego także do dendrogramu, rodzaju rozgałęziającego się diagramu często wykorzystywanego przez biologów dla zilustrowania pokrewieństw ewolucyjnych pomiędzy organizmami. Epitet gatunkowy jednego z gatunków, enigmatica, odnosi się do tajemniczej natury stworzenia. Natomiast epitet gatunkowy drugiego, discoides, odwołuje się do dyskowatego kształtu zwierzęcia. 

Źródło: Wikipedia. Budowa Dendrogramma enigmatica.

BUDOWA: Te morskie organizmy przypominają kształtem owocnik grzyba, jednakże w odróżnieniu od niego cechuje je asymetryczna budowa. Nie znaleziono dotychczas żadnych narządów rozrodczych ani układu nerwowego. Ciało owego zwierzęcia składa się ze spłaszczonego, mniej więcej okrągłego dysku oraz czegoś w rodzaju łodygi, zakończonego otworem gębowym, otoczonym płatami. Otwór gębowy prowadzi do kanału jamy chłonąco-trawiącej, który rozwidla się wielokrotnie w obrębie dysku. Występuje zewnętrzna powłoka ciała oddzielona od żołądka warstwą żelatynowej substancji mezoglei. Łodyga mierzy do 8 mm długości, podczas gdy dysk osiąga od 11 do 17 mm średnicy, chociaż oryginalne okazy skurczyły się znacznie w stężonym etanolu już po dokonaniu pomiarów. 

Dwa gatunki różni przede wszystkim kształt dysku i proporcja długości łodygi: D. discoides cechuje się kompletnym dyskiem i względnie krótszą łodygą (długości około 10% średnicy dysku), podczas gdy D. enigmatica ma dysk z wyżłobieniem i względnie dłuższą łodygę (do 70% średnicy dysku). 

Zwierzę wydaje się być wolno żyjącym, jako że nie wykazuje cech świadczących o przyczepianiu się do czegokolwiek, podłoża czy innego organizmu. Nie ma także oczywistych oznak możliwości tworzenia napędu - organizm nie wydaje się zdolny do pływania. Mały otwór gębowy ma prostą budowę, a spośród żywienia się pozostaje niejasny. Zasugerowano jednak, że płaty wokół otworu gębowego mogą wydzielać śluz wykorzystywany do łapania mikroorganizmów w wodzie. 

SYSTEMATYKA: Gatunki Dendrogramma cechuje plan budowy ciała, który przypomina spotykany u przedstawicieli typów parzydełkowców czy żebropławów. Brakuje im jednak komórek parzydełkowych, świadczących o przynależności do parzydełkowców, i czułków, świadczących o byciu żebropławem. Powiązania pomiędzy parzydełkowcami, żebropławami i innymi bazalnymi Metazoa nie zostały wiarygodnie wyjaśnione. Dendrogramma należy właśnie do pierwotnych Metazoa, ale nie wiadomo, co miałoby być dla niej grupą siostrzaną. Nowo poznane gatunki umieszczono w nowo stworzonych rodzaju Dendrogramma i rodzinie Dendrogrammatidae. Badacze rozważali nawet umieszczenie ich w odrębnym typie. Powstrzymali się jednakże od tworzenia taksonu o tak wysokiej randze, uzasadniając to potrzebą zbadania nowego materiału i znalezienia odpowiedzi na wiele ważnych pytań. 

Szef zespołu, który zidentyfikował zwierzę, Jorgen Olesen z Uniwersytetu Kopenhaskiego, zasugerował, że reprezentuje ono wczesne odgałęzienie drzewa życia, wykazując podobieństwa do wymarłej 600 milionów lat temu fauny ediakarskiej. Przynajmniej 3 rodzaju tej fauny - Albumares, Anfesta i Rugoconites - wykazują podobieństwa do Dendrogramma; wszystkie trzy wydają się być zbudowane z dysku, zawierającego rozgałęziające się kanały. 

Badania genetyczne, które mogłyby pomóc w wyjaśnieniu miejsca tego zwierzęcia na drzewie życia, nie mogły zostać przeprowadzone z użyciem okazów opisanych w roku 2014, ponieważ zostały one zakonserwowane z użyciem metanalu i stężonego alkoholu. Metoda ta uniemożliwia analizę kwasów nukleinowych. Badania przeprowadzone przez O'Harę i współpracowników (2016) były możliwe dzięki odkryciu w roku 2015 nowych okazów.

Neurobiolog Leonid Moroz z Whitney Laboratory for Marine Bioscience na University of Florida powiedział, że jeśli potwierdzi się bezpośrednie pochodzenie nowego rodzaju od wczesnych zwierząt, to może to kompletnie zmienić drzewo życia, a nawet rozumienie, jak ewoluowały zwierzęta, jak ewoluował układ nerwowy, jak ewoluowały różne tkanki. Simon Conway Morris z University of Cambridge stwierdził, że odkrycie stanowi bardzo interesującą niespodziankę, stawia mnóstwo pytań. Zauważył "intrygujące podobieństwo do pewnych form ediakarskich", zachowuje jednak ostrożność. Niemniej w prozypadku potwierdzenia pochodzenia Dendrogramma od organizmów fauny ediakarskiej, jak stwierdził Reinhardt Kristensen z Uniwersytetu Kopenhaskiego, byłoby to odkrycie zwierzęcia, które uznawano za wymarłe od około 500 milionów lat. 

Odkrycie okazu mogącego reprezentować nowy typ zwierzęcia zdarza się niezwykle rzadko. Jorgen Olesen zauważył, że w ostatnim stuleciu mogło się to wydarzyć około 4 razy. Andreas Hejnol z Sars Internationas Centre for Marine Molecular Biology w Bergen (Norwegia) porównuje znalezienie nowej linii do odkrycia skarbu, jako że odkrycie żyjących jeszcze w czasach współczesnych potomków linii, która uznawano za wymarłą dawno temu, może pomóc naukowcom zrekonstruować historię ewolucyjną. 

Źródło: Wikipedia. Utrwalone okazy D. discoides i D. enigmatica. 

Ciekawy artykuł na temat Dendrogramma - KLIK!. 

d) Ectopleura larynx - jest to zwierzę z gromady stułbiopławów żyjące u wybrzeży Wielkiej Brytanii i obu Ameryk opisane po raz pierwszy pod nazwą Tubularia larynx. Ectopleura larynx jest niewielkim zwierzęciem - osiąga rozmiary 2-3 cm. Występuje w różnych kolorach, zazwyczaj w czerwonym lub różowym. Wokół otworu gębowego znajdują się dwa rzędy wyrostków, którymi zwierzę odfiltrowuje pokarm. 

Źródło: Wikipedia.org - Ectopleura larynx. 

TRYB ŻYCIA: Ectopleura larynx żyje w koloniach, przyczepiona do skał, muszli, ale także lin okrętowych i spodów łodzi. Żywi się planktonem i osadami odfiltrowywanymi z wody. 

Źródło: gettyimages.com. 

ROZMNAŻANIE: Ectopleura larynx rozmnaża się zarówno bezpłciowo jak i płciowo. Zwierzęta te przechodzą przez dwie fazy życia - polipa, kiedy mogą rozmnażać się przez pączkowanie, i meduzy, podczas której samce wypuszczają do wody spermę, przyciąganą następnie za pomocą reakcji chemicznych przez narządy płciowe samic. 

Źródło: farm9.staticflickr.com - Ectopleura larynx. 

e) Gałęzatka (Cordylophora caspia) - jest to gatunek kolonijnego, słonawowodnego jamochłona z gromady stułbiopławów. Należy do przedstawicieli tej gromady, tworzących tzw. mech morski - kożuch, porastający rozmaite podwodne przedmioty. Tworzą go silnie porozgałęziane kolonie, wyróżniające się nieprzyjemnym zapachem. Złożone są one z posiadających delikatną osłonkę gałązek (stąd też pochodzi nazwa zwierzęcia), na których znajdują się setki nagich polipów o niewielu nitkowatych, luźno umieszczonych na ich powierzchni czułkach. Kolonie te dzielą się na męskie i żeńskie. Ich wysokość wynosi 2-4 cm, przy wysokości polipów 1-2 mm. 

Źródło: images.marinespecies.org - Cordylophora caspia. 

W okresie zimowym pionowe części kolonii obumierają. Kolonia odradza się w następnym roku z pozostałości poziomych rozłóg. Oderwanie kolonii od przedmiotu, który porasta, wywołuje wzmożenie rozmnażania płciowego. 

Gałęzatka zasiedla masowo zalewy i słonawowodne jeziora przybrzeżne polskiego wybrzeża Bałtyku. Występuje także w części zatok tego morza, rzadziej na płytkim dnie jego otwartych wód. Bezpośredni wpływ tego jamochłona na gospodarkę człowieka jest negatywny, ponieważ w miejscach bardzo pospolitego występowania gałęzatka obrasta zastawne sieci rybackie, poważnie utrudniają połowy przy ich użyciu. 

Źródło: nas.er.usgs.gov. Cordylophora caspia.

Do tego samego rodzaju Cordylophora należą jeszcze 2 gatunki. Przedstawiciele tego rodzaju zamieszkują wody nie tylko słonawe, ale i słodkie. 

f) Halecium arcticum - jest to gatunek morskiego stułbiopława z rodziny Haleciidae, odkryty w lipcu 2003 podczas polskiej ekspedycji we fiordzie Hornsund w południowej części Spitsbergenu (Svalbard). Został on znaleziony wśród wodorostów. Próbki pobrano w 3 miejscach, na głębokościach 5 i 10 m, podczas nurkowania w wodach fiordu. Materiały typowe zostały zdeponowane w Muzeum Historii Naturalnej w Genewie w Szwajcarii. Naukowy opis taksonu sporządziła Marta Ronowicz z Instytutu Oceanologii PAN oraz Peter Schuchert z MHNG. 

Źródło: Wikipedia. Halecium arcticum. 

Poza wodami Svalbardu Halecium arcticum występuje na obszarze północno-wschodniej Kanady. Tworzy krzaczaste kolonie o nieregularnych rozgałęzieniach, dorastających do 16 mm. Spotykany jest na różnorodnych podłożach, w tym skalnych, roślinnych i zwierzęcych. 

g) Hederyka Rydera (Craspedacusta sowerbii) - jest to gatunek słodkowodny stułbiopława. Występuje w dwóch postaciach - polipa i meduzy. Polipy rozmnażają się wegetatywnie (pączkują), a meduzy drogą płciową, produkując jaja, z których powstają planktoniczne planule, przekształcające się później w polipy. Polipy mierzą do 8 mm długości, zaś meduzy do 25 mm średnicy. Odżywiają się planktonem. Środowisko: Wody słodkie. W formę meduzy przekształca się tylko w wodach ciepłych, dlatego w klimacie umiarkowanym formy meduz są rzadkie, związane z cieplejszymi sezonami (temperatura wody co najmniej 25 stopni Celsjusza). 

Występowanie: Azja wschodnia, wtórnie pojawiła się dzięki człowiekowi na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce forma meduzy notowana była tylko na Górnym Śląsku: w zbiorniku elektrowni Rybnik (zbiornik Grabownia) - w 2008 oraz w jeziorze Srebrnym , spotykana również w Lubaniu na Trasie Wygasłych Wulkanów (Kamieniołomy), a także w Małopolsce, w zalewie Bagry w Krakowie (od ok. 2002 roku). 

Źródło: Wikimedia. Hederyka Rydera.

h) Obelia (Obelia) - jest to rodzaj parzydełkowców z gromady stułbiopławów (Hydrozoa). Występują głównie w morzach ciepłych, ale znane są też gatunki zamieszkujące morza chłodne. Żyją m.in. w Morzu Bałtyckim, Północnym oraz Śródziemnym. W Polsce występuje Obelia geniculata i Obelia dichotoma. 

Źródło: Wikipedia. Obelia geniculata na rysunku Ernst'a Haeckela. 

Obelie żyją w formie kolonijnej, która jest tworzona przez polipy: osobniki wegetatywne hydranty i generatywne gonangia albo w formie meduzy. Hydranty zbudowane są podobnie jak stułbie i w jednej kolonii mieści się ich kilkaset, a nawet kilka tysięcy. Każdy z hydrantów zwęża się ku dołowi, w wyniku czego powstaje cienka nóżka, którą łączy się z innym osobnikiem. Ektoderma wszystkich osobników kolonii wytwarza na zewnątrz błonkę - perisark, która jest szkieletem kolonii. Perisark u nasady każdego z osobników rozszerza się kielichowato i tworzy hydrotekę, do której chowa swoje ramiona podrażniony osobnik. Gonangia złożone są z osobników zwanych blastostylami i otaczającej ich błonki szkieletowej nazywanej gonoteką. W gonangium przez pączkowanie powstają meduzy. Meduza obelii ma kształt parasola i średnicę 2-3 cm. Ze środka jej dolnej części wyrasta ryjkowata rączka - manubrium. 

Źródło: cdn.biologydiscussion.com - Budowa anatomiczna Obelii. 

Meduzy rozmnażają się wyłącznie płciowo. Mają cztery gonady, tworzące się z ektodermy. Wytwarzane w gonadach komórki płciowe przedostają się do wody, gdzie następuje zapłodnienie. Z zapłodnionego jaja rozwija się larwa - planula, która pływa swobodnie przez jakiś czas, po czym opada na dno i przekształca się w polipa. Polip mnoży się przez pączkowanie i w ten sposób powstaje kolonia. 

Źródło: kullabs.com - Budowa polipa hydrantu Obelii.

Źródło: kullabs.com - Budowa polipa gonagium Obelii.

i) Praja (Praya) - jest to rodzaj stułbiopławów z rzędu rurkopławów. Kolonie o długim pniu, na szczycie z narządem hydrostatycznym w postaci zbiornika olejowego i z dwoma dzwonami pływnymi, leżącymi naprzeciw siebie. Na pniu osadzone są liczne kormidia (grupa pączkujących osobników kolonii rurkopławów określana jest tym terminem). 

Źródło: biolum.eemb.ucsb.edu.

Więcej informacji tutaj: Praya reticulata - ResearchGate. 

j) Sertularia (w j.pol - Rozkrzelipka) - jest to rodzaj dużych morskich jamochłonów kolonijnych z gromady stułbiopławów. Należy do tych przedstawicieli gromady, którzy tworzą porastający przedmioty podwodne kożuch, zwany mchem morskim. Rozkrzelipki występują wyłącznie w postaci polipów. Polipy zaopatrzone w kielichowate osłony i umieszczone po dwóch stronach łodygi kolonii. Kolonie silnie porozgałęziane, przypominające wodorosty osiągają wysokość do 70 cm. Sertularie żyją na dnie poniżej strefy pływów. Zasiedlają również morza Europy, w tym Bałtyk. Ich kolonie używane są po wysuszeniu i zabarwieniu do ozdabiania wnętrz. 

Źródło: Wikipedia. Kolonia rozkrzelipki Sertularia cupressina.

Źródło: cnidaria.myspecies.info - Sertularella trigonostoma - budowa.

WIĘCEJ INFORMACJI NA TEMAT SERTULARIA:                  

-> RESEARCHGATE - The branch of Sertularia mirabilis shoot.

-

k) Turritopsis nutricula - jest to gatunek stułbiopława i jedyny znany przedstawiciel królestwa zwierząt posiadający zdolność całkowitego powrotu do stadium niedojrzałego płciowo po osiągnięciu dojrzałości płciowej, co potencjalnie daje mu biologiczną nieśmiertelność. Naukowo opisano wiele gatunków należących do rodzaju Turritopsis. Turritopsis nutricula był opisywany z zachodniego Atlantyku. Większość z pozostałych gatunków uznano z czasem za geograficzne formy Turritopsis nutricula i uznano, że jest to gatunek kosmopolityczny, występujący w wodach subtropikalnych całego świata. Badania genetyczne wykazały jednakże, że przynajmniej w kilku rejonach występują formy różniące się wystarczająco, by uznać je za odrębne gatunki - w Morzu Śródziemnym Turritopsis dohrnii, w wodach Nowej Zelandii Turritopsis rubra, a w populacjach występujących w pobliżu Japonii odkryto trzy różne linie rozwojowe tych stułbiopławów. 

Źródło: faktopedia.pl 

W cyklu rozwojowym stułbiopławów występuje stadium larwalne (planula), z którego powstaje polip, a ten przekształca się w meduzę. Meduza Turritopsis nutricula, zwana hydromeduzą, powraca do stadium niedojrzałego płciowo, tzw. hydropolipa. Przypuszcza się, że osiągnięcie takiego stanu jest możliwe poprzez proces transdyferencjacji. Teoretycznie taki cykl może powtarzać się w nieskończoność, co oznaczałoby, że Turritopsis nutricula jest pierwszym znanym przypadkiem potencjalnie nieśmiertelnego zwierzęcia. Głównie z tego powodu wzbudza zainteresowanie biologów morskich i genetyków w bardzo dużym stopniu. Średnica ciała meduzy Turritopsis nutricula wynosi 4-5 mm. 

Zaskakujące właściwości Turritopsis nutricula odkrył włoski zoolog Fernando Boero z Uniwersytetu Salento. Badał je on w akwarium. Nie znalazł niczego szczególnego i badania porzucił. Potem wyjechał, zaś kiedy wrócił, zauważył, że woda z akwarium wyparowała, a meduzy zginęły. Zoolog postanowił zbadać ich szczątki pod mikroskopem, a wtedy odkrył, że w zaschniętym błocie są larwy meduz. Otóż w warunkach niesprzyjających, np. braku pożywienia lub ciężkiego uszkodzenia ciała zamiast pewnej śmierci meduza zmienia wszystkie swoje komórki w młodsze stadium - zmienia się wówczas w wolno pływającą, orzęsioną larwę - planulę, która osiada na dnie i przemienia się w polipa. 

*Transdyferencjacja - jest to proces biologiczny polegający na przeprogramowaniu komórek macierzystych, mający na celu osiągnięcie zdolności różnicowania się nie tylko w tkankę, z której pochodzą, ale także w inne tkanki pochodzące nawet z innych listków zarodkowych. Turritopsis nutricula to gatunek meduzy, który jako pierwszy został uznany za nieśmiertelny. Po osiągnięciu dojrzałości seksualnej, ma zdolność do "cofnięcia" siebie do poprzedniej formy przez transdyferencjację komórek. Stworzenia mogą umrzeć, jeśli zaatakuje je drapieżnik lub jeśli zachorują. 

CIEKAWY ARTYKUŁ: "Morphological and ultrastructural analysis of Turritopsis nutricula during life cycle reversal" - ScienceDirect. 

>> Rurkopławy, cewiopławy (Siphonophora) - jest to rząd wyłącznie morskich, pelagicznych stułbiopławów (Hydrozoa) tworzących swobodnie pływające, wielopostaciowe kolonie (kormusy) złożone z osobników polipowatych i meduzowatych. Kolonie ich składają się z głównego pnia, na którym osadzone są osobniki o różnej budowie i mające różne znaczenie fizjologiczne. 

Źródło: Wikipedia. Strobalia cupola przedstawiona na rysunku Ernsta Haeckla. 

*Kormus (gr. kormos - pień) - jest to polimorficzna, silnie scalona kolonia zwierząt utworzona z podzielonych funkcjonalnie osobników o wysokiej specjalizacji. W kormusach rurkopławów (Siphonophora) występują osobniki hydrostatyczne, odżywiające i rozmnażające. Mniejsze grupy funkcjonalne polipów rurkopławów nazywane są kormidiami (cormidium). 

Osobniki meduzowate służą albo do lokomocji jako dzwony pływne i komory powietrzne (pneumatofory), albo wytwarzają komórki rozrodcze. U większości rurkopławów pień jest długi, a osobniki rozmieszczone są na całej jego długości. Wyróżnia się rurkopławy o wydłużonej łodydze i licznych trofozoidach, należące do podrzędu Siphonanthae oraz rurkopławy charakteryzujące się szerokim pniem w kształcie krążka i jednym tylko trofozoidem, należące do podrzędu Disconanthae. Jest to wynik dywergencji filogenetycznej. Rurkopławy występują w ciepłych, pełnosłonych morzach, głównie tropikalnych i subtropikalnych. Przykładowym przedstawicielem jest żeglarz portugalski (Physalia physalis). 

BUDOWA I FIZJOLOGIA: Pień kolonii, jak i wszystkie osobniki składają się z ektodermy, endodermy i mezoglei. Część wewnętrzną pnia kolonii zajmuje jama chłonąco-trawiąca, która wchodzi do wszystkich osobników. W ten sposób istnieje łączność pomiędzy wszystkimi częściami kolonii. Górny koniec pnia, zamknięty ślepo, jest silnie rozszerzony i ma głębokie wklęśnięcie wypełnione gazem, jest to tzw. pęcherz powietrzny - pneumatofor. Na krawędzi otworu, prowadzącego do wnętrza pęcherza, jest mięsień zwieracz, a nabłonek dna pęcherza złożony jest z komórek gruczołowych o zdolności wydzielania gazu o składzie zbliżonym do powietrza. Pęcherz powietrzny pełni rolę aparatu hydrostatycznego, pozwalającego zwierzęciu zmienić swój ciężar właściwy ciała. Gdy pęcherz jest wypełniony gazem, rurkopław pływa przy powierzchni wody. Jednak w przypadku silnego falowania wody powietrze zostaje usunięte z pęcherza przez skurcz ścianek i zwierzę opuszcza się w głąb. Aby ponownie wypłynąć na powierzchnię komórki gruczołowe wydzielają gaz, który zostaje utrzymany w pęcherzu dzięki skurczom mięśnia zwierającego. Poniżej pecherza, na pniu kolonii, rozmieszczonych jest kilka dzwonów pławnych (nektoforów), mających postać niewielkich meduz ze zredukowanymi czułkami, manubrium i narządami zmysłów. Dzwony pławne służą do poruszania się rurkopławów. Ważną część kolonii stanowią gastrozoidy - osobniki odżywcze. Są one podobne do polipów, a u podstawy każdego z nich osadzony jest długi rozgałęziony czułek - arkan. Końce jego rozgałęzień są gęsto usiane parzydełkami. Za pomocą tego czułka odbywa się chwytanie i zabijanie zdobyczy, która zostaje potem przełknięta przez szeroki otwór gębowy gastrozoidu, wewnątrz którego odbywa się trawienie. W koloniach rurkopławów występują także inne, zbliżone do polipów osobniki - palony. Są to uproszczone gastrozoidy ze szczeliną zamiast otworu gębowego i z nie rozwiniętym prostym czułkiem. Mają prawdopodobnie znaczenie wydalnicze. Ważnymi elementami kolonii są meduzoidy płciowe - genofory. Mają one budowę typu meduzy i zawierają gonady. W kolonii występują dwa rodzaje tych meduzoidów - żeńskie i męskie. 

ROZMIESZCZENIE OSOBNIKÓW W KOLONII: Wierzchołek pnia zajmuje pojedynczy pęcherz powietrzny. Pod nim zaś rozmieszczone są dzwony pławne. Pozostałe osobniki są umieszczone na pniu grupami oddzielonymi pewnymi odstępami. Grupy te nazywane są kormidiami, przy czym każde z nich składa się zwykle z dwu meduzoidów płciowych, gastrozoidu i palponu. Kormidia często bywają przykryte specjalną tarczką, będącą też przekształconym osobnikiem. 

Źródło: angelfire.com - Planula - orzęsiona larwa. 

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ: W czasie rozmnażania płciowego z jaj, które formują się wewnątrz żeńskich meduzoidów, tworzą się larwy planule. Planula szybko przekształca się w larwę bardziej złożoną, na której poszczególne zooidy tworzą się przez pączkowanie. Planula, jako orzęsiona, wolno pływająca, pierwsza larwa charakterystyczna dla parzydełkowców (Cnidaria), a głównie stułbiopławów (Hydrozoa) powstaje z gastruli. Ma ona ciało owalne, lekko spłaszczone, dwuwarstwowe o długości 0,2-0,3 mm, złożone z orzęsionej ektodermy i wewnętrznej entodermy. Jej gastrocel jest pusty lub wypełniony komórkami łączącymi się z gastrodermą. Porusza się obracając się spiralnie wokół własnej osi za pomocą zsynchronizowanych ruchów rzęsek, biegunem aboralnym skierowanym do przodu. Żywi się zapasami żółtka, a planule większości koralowców i krążkopławów - planktonem. Po trwającym od kilku godzin do kilku dni okresie swobodnego pływania osiadają i przekształcają się w polipa. Planula różni się od planuloidy słabiej wykształconą jamą gastralną. 

Źródło: slideplayer.com - Larwa urzęsiona parzydełkowców - planula - budowa. 

CYKL ŻYCIOWY AURELIA: KLIK!

Planula szybko przekształca się w larwę bardziej złożoną, na której poszczególne zooidy tworzą się przez pączkowanie. 

EKOLOGIA: Rurkopławy są liczne w morzach ciepłych. Istnieją wśród nich formy drobne, jak i gatunki osiągające duże wymiary, u których długość pnia przekracza 1 m, a długość arkanów jest jeszcze większa. Ciało rurkopławów jest przejrzyste, zaś poszczególne jego części są jaskrawo zabarwione. Większość Siphonophora pływa całkowicie pogrążona w wodzie, jednak u Physali pęcherz powietrzny, o długości 30 cm, znajdujący się na wierzchołku skróconego pnia, wystaje ponad wodę. Takie rurkopławy nie mogą zanurzyć się pod powierzchnię wody, a ich pęcherz powietrzny służy im jako żagiel. 

SYSTEMATYKA RURKOPŁAWÓW: 

Źródło: Wikipedia. Żeglarz portugalski.

Przedstawiciel: Żeglarz portugalski -  Bąbelnica bąbelcowa, żywłoga, aretuza (Physalia physalis) - jest to mocno parzący gatunek rurkopława z rodziny Physaliidae, kosmopolityczny, kolonijny parzydełkowiec, obejmujący kilkadziesiąt osobników wspólnie żyjących. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju Physalia i jedynym rurkopławem występującym w dużych skupiskach. Ma charakterystyczny, unoszący się na powierzchni wody pęcherz (pneumatofor) zakończony małym żagielkowatym grzebieniem służącym do przemieszczania się kolonii. Od spodu zwisają polipy spełniające funkcje rozrodcze lub odżywcze, z których te ostatnie mogą osiągać długość kilkunastu metrów. Żeglarz portugalski ma bardzo silne parzydełka, które mogą być groźne dla człowieka. Występuje w większośći mórz, ale najczęściej spotykany jest w prądzie zatokowym północnego Atlantyku oraz w subtropikalnych wodach Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku. Potrafi tworzyć w morzach tropikalnych ogromne ławice. 

Żeglarz portugalski tworzy kolonie o skróconym pniu. Długość pojedynczej kolonii dochodzi do 30 cm. Kolonia ma wypełniony gazem pneumatofor leżący na powierzchni wody unoszący kolonię z wiatrem. Ciśnienie gazu w jego wnętrzu jest równe z ciśnieniem atmosferycznym, jednak zaskakujący jest jego skład, gdyż zawiera 15% tlenku węgla, stężenie tlenu jest niższe niż w atmosferze. Dzieje się tak ponieważ gaz jest wytwarzany przez gruczoł gazowy, który wykorzystuje serynę jako substrat do wytwarzania CO. Z pneumatoforu zwisają szeregi tentakul złożonych z osobników żywicielskich i płciowych, oraz z poskręcanych nici chwytnych ("macek") zaopatrzonych w komórki parzydełkowe służące do paraliżowania ofiary. Ruchy tych nici przenoszą sparaliżowaną ofiarę do kolonii polipów, która znajduje się pod gazowym pęcherzem. Źródło slajdu przedstawionego po lewej: image.slidesharecdn.com - "Biodiversity presentation luna&stone", użytkownik: HopelessIdealist. 

Źródło: Wikipedia. Physalia physalis. 

ZACHOWANIE: Żeglarz portugalski nie posiada zdolności kontroli ruchu. Jest on zupełnie zależny od ruchów wody, wiatru oraz innych bodźców zewnętrznych. Nie ma również możliwości ucieczki przed drapieżnikami. W celu ochrony w komórkach parzydełkowych produkuje jad. Kiedy nastąpi kontakt jego parzydełek z innym obiektem, uwalnia go. Z tego powodu w obszarach jego występowania zakazane jest wchodzenie do wody. Wiele ryb jest odpornych na jad żeglarza portugalskiego. Podpływająone blisko niego, ponieważ jest dobrą ochroną przed drapieżnikami. Te zaś nie zbliżają się do żeglarza, by nie mieć wstrzykniętego jadu. 

ODŻYWIANIE SIĘ: Żeglarz jest gatunkiem drapieżnym, który odżywia się planktonem, małymi rybami, a także innymi organizmami z miękkimi ciałami, takimi jak np. małe kałamarnice, czy też strzałki morskie. 

TOKSYNY: Aretuzy powodują na całym świecie oparzenia mniej lub bardziej poważny w skutkach, czasem prowadzące do śmierci. W mieście Adicora w Wenezueli na przełomie 2006/2007 stwierdzono 59 przypadków oparzeń. Większość ofiar stanowili turyści. Toksyna żeglarza portugalskiego (białko o masie cząsteczkowej 240 kDa) składa się z trzech silnie glikozylowanych podjednostek. W warunkach laboratoryjnych może powodować zaburzenia pracy układu krwionośnego, co u małych ssaków może być śmiertelne. Kontakt z jego nićmi chwytnymi jest bolesny dla człowieka i może skutkować dysfunkcjami naczynioruchowymi, zapaścią, niewydolnością oddechową, zaburzeniami w układzie nerwowym, mięśniowo-szkieletowym i pokarmowym. 

TOKSYNA -> Physalitoxin - można przeczytać o tym TUTAJ (PUBMED). 

Źródło: nervoussystemphyla.weebly.com - Knidocysta Żeglarza portugalskiego.

2) KRĄŻKOPŁAWY (Scyphozoa):

Źródło: Wikipedia. 

Krążkopławy (Scyphozoa) - to gromada wyłącznie morskich parzydełkowców (Cnidaria) charakteryzujących się dobrze wykształconą przemianą pokoleń, z meduzą (scyfomeduza) jako dominującym stadium w cyklu życiowym. Zdarza się, że stadium polipa (scyfopolip, scyfistoma) w ogóle nie występuje. Krążkopławy zasiedlają przeważnie morza o dużym zasoleniu. Niektóre z nich osiągają bardzo duże rozmiary (2 m średnica dzwonu, a długość ramion nawet kilkanaście metrów). Scyfomeduzy charakteryzują się grubą warstwą mezoglei i stosunkowo przejrzystym ciałem. Są znacznie większe od scyfopolipów. Na brzegach parasola mają ropalia, czyli ciałka brzeżne, będące narządami zmysłu (ma je tylko forma wolnopływająca - meduza; czy osiadłym polipom są one potrzebne? Odpowiedź brzmi: nie). Polipy żyją pojedynczo. Mają cztery przegrody w jamie gastralnej. Polipy rozmnażają się przez strobilizację. Bałtyk zamieszkują dwie przedstawicielki gromady: chełbia modra (Aurelia aurita), gatunek dobrze znoszący niskie zasolenie tego morza, oraz żyjąca w głębszej, bardziej słonej wodzie duża bełtwa festonowa (Cyannea capillata). 

Krążkopławy są złożoną grupą, obejmującą szereg rzędów wymarłych oraz współcześnie żyjących. Do współcześnie żyjących zaliczono około 200 gatunków, ale szacuje się, że jest ich przynajmniej dwa razy więcej. Tradycyjnie krążkopławy klasyfikowano w pięciu grupach: koronowce, kostkomeduzy, korzeniogębe, płatowatogębe i słupomeduzy. Na podstawie badań morfologicznych i molekularnych dotychczas opisane gatunki grupowane są w rzędzie: Coronatae - koronowce oraz podgromadzie Discomedusae z dwoma rzędami: Semaeostomeae - płatowatogębe, Rhizostomeae - korzeniogębe. Zaliczany wcześniej do krążkopławów rząd Stauromedusae (słupomeduzy) jest obecnie klasyfikowany w randze odrębnej gromady - Staurozoa. Do wymarłych zaliczane są rzędy: Lithorhizostomatida, Brachinida, Conchopeltida, Conulariida. 

Źródło: Wikipedia. Atolla wyvillei. 

a) Atolla wyvillei, Atolla gigantea (Atolla jellyfish) - jest to gatunek z rodziny Atollidae składającej się z jednego rodzaju Atolla. Cechą charakterystyczną dla osobników owego rodzaju jest m.in. większa liczba narządów zmysłów niż u innych krążkopławów. Pomiędzy kolejnymi ropaliami znajdują się macki. Ich parasol w części krańcowej jest pofałdowany. 

Osobniki tego gatunku występują w strefach głębinowych mocno zasolonych mórz i oceanów. Zaobserwowano je w rejonach Afryki (szczególnie Przylądek Dobrej Nadziei), Azji, Ameryki Pn, i Pd., a nawet Antarktyki. 

Charakterystyka: Krawędź parasola zakończona jest 44 lekko zaokrąglonymi fałdami. Przedstawiciele tego gatunku posiadają 22 krótkie czułki leżące naprzemiennie z ropaliami, na podstawach zwanych pedaliami. Jedna czułka jest wyraźnie wydłużona i służy do chwytania ofiar. Mają promienisty żołądek z licznymi kieszeniami zwiększającymi powierzchnię chłonąco-trawiącą. 8 wydłużonych gonad, zaokrąglonych na końcach. Bezbarwną mezogleę osłania czerwono-brunatna ektoderma. Gatunek ten posiada zdolność do bioluminescencji. Średnica Atolla wyvillei wynosi 12-150 mm. Zdolność do bioluminescencji wykorzystywana jest przez Atolla wyvillei do zdobywania pokarmu. Dostępność światła w strefie ich występowania jest ograniczona, dlatego powstające światło powoduje, że drobne organizmy przemieszczają się ku jego źródłu. Ich pokarm stanowi przede wszystkim zawiesina organiczna i plankton, jednak polują także na większe organizmy. 

Organizmy te rozmnażają się płciowo i bezpłciowo. Formą rozmnażającą się bezpłciowo jest mały bentosowy polip ulegający strobilizacji. Dominuje stadium meduzy, która rozmnaża się płciowo. Zapłodnienie jest zewnętrzne, w wyniku którego powstaje larwa (planula). 

b) Bełtwa festonowa, meduza festonowa, bełtwa włosiennik (Cyanea capillata) - jest to gatunek krążkopława z rodziny Cyaneidae występujący w Oceanie Atlantyckim i Morzu Północnym. Spotykany jest także w Morzu Bałtyckim. W przybrzeżnej wodzie Bałtyku pojawia się najczęściej zimą, podczas dłuższych a niezbyt silnych wiatrów od lądu, powodujących wynurzanie się wody głębinowej. 

Źródło: Wikipedia. Bełtwa festonowa. 

Jest to największa meduza na świecie. Średnica ciała formy arktycznej C. c. arctica dochodzi do 2 m, a długość czułków nawet do 30 m. Przeciętnie osiąga jednak średnicę do 50 cm. Ma różnorodne ubarwienie, najczęściej żółtawe lub błękitne, bledsze u osobników młodocianych; żołądek jest jaskrawożółty. Włosowate czułki zwisające spod parasola zgrupowane są zwykle w ośmiu pękach. Poparzenia ich parzydełkami są bolesne zwłaszcza u dzieci, wywołują zaczerwienienia skóry, nie są jednakże śmiertelne. W rozwoju bełtwy włosiennika występuje larwa (efyra) oraz polip. 

Źródło: Wikipedia. Chełbia modra w stadium meduzy.

c) Chełbia modra (Aurelia aurita) - jest to gatunek krążkopława z typu parzydełkowców (Cnidaria). Chełbia modra to gatunek kosmopolityczny zamieszkujący oceany od 70 stopni szerokości północnej do 40 stopni szerokości południowej, stąd jest najczęściej spotykanym przedstawicielem gromady krążkopławów w Bałtyku. 

BUDOWA: Ciało chełbi pokrywa warstwa komórek o charakterze nabłonka pełniacego funkcję ochronną. Ciało jest galaretowate i przejrzyste, ponieważ składa się w 98% z wody. Na obwodzie ciała chełbi występują ciałka brzeżne (ropalia) odbierające bodźce ze środowiska, np. światło. Otwór gębowy służy chełbi do spożywania pokarmu, a jednocześnie do wydalania go. Kiedy chełbia nie strawi całego pobranego pokarmu, wydala go tym samym otworem. Wokół otworu gębowego znajdują się cztery płaty gębowe - ramiona. Ramiona zaopatrzone są w komórki parzydełkowe, zaś w nich występuje substancja parząca, która umożliwia chełbi obronę i zdobywanie pokarmu. Jej jad jest niegroźny dla człowieka. Przez to, że chełbia w przeważającej ilości składa się z wody, jej życie na lądzie byłoby niemożliwe. Kiedy chełbia zostaje wyrzucona na brzeg, co zdarza się często, jako, że chełbie żyją blisko brzegu, zostaje osuszona przez słońce. 

d) Meduza kompasowa (Chrysaora) - jest to rodzaj jamochłonów z gromady krążkopławów. Klosz ma do 30 cm średnicy; jego górą biegnie promieniście 16 ciemnych linii, upodabniających go istotnie do tarczy kompasu (u niektórych gatunków mogą one nie być widoczne). Kędzierzawe ramiona przyustne osiągają 2 m długości, a z krawędzi klosza zwisają 24 cienkie i bardzo rozciągliwe czułki. Meduzy kompasowe zmieniają płeć z wiekiem - początkowo są samcami, potem stają się obojnakami, a w końcu - samicami. Należą do pospolitszych krążkopławów górnego pelagialu oceanicznego.

Źródło: Wikipedia.. Meduza kompasowa Chrysaora

hyoscella w akwarium w Genui.  

e) Mastigias papua - jest to gatunek krążkopława z rodziny Mastigidiiae występujący w południowym Pacyfiku. Są to meduzy o średnicy do 19 cm. Na dzwonie posiadają charakterystyczne plamki, stąd zwyczajowa nazwa angielska "Spotted jelly". Maczugowato zakończone płaty zwisające z dzwonu wyposażone są w liczne otwory gębowe. Żywią się planktonem. Istnieje kilka podgatunków, różniących się przede wszystkim ubarwieniem. W Japonii sprzedawane są jako zwierzątka akwariowe pod nazwą takokurage. 

Źródło: Wikipedia. Mstigias papua, Monterey County, California, USA. 

Źródło: Wikipedia. Meduza świecąca (Pelagia noctiluca). 

f) Meduza świecąca (Pelagia noctiluca -> w języku greckim Pelagia oznacza "z oceanu", Nocti - nocą i Luca - "światło", zatem Pelagia noctiluca można opisać jako morski organizm ze zdolnością do świecenia w ciemności) - jest to gatunek krążkopława z rodzaju Pelagia zaliczanego do rodziny Pelagiidae. Kolorystyka meduz z tego gatunku waha się na całym świecie, oprócz różowego i fiołkoworóżowego koloru, spotyka się osobniki w odcieniach żółtozłotych. Ciało osiąga średnicę do 7 cm. Ma 8 długich czułków zaopatrzonych w komórki parzydełkowe. Ich dotknięcie powoduje bolesne oparzenia. Pokolenie polipa u tego gatunku jest całkowicie zredukowane.

Gatunek ten jest powszechnie znany w Europie, pod wieloma różnymi nazwami. Meduza świecąca jest 

szeroko rozpowszechniona we wszystkich ciepłych i umiarkowanych wodach oceanów na świecie, łącznie

z Morzem Śródziemnym, Morzem Czerwonym i Oceanem Atlantyckim. Można je również znaleźć w części

Oceanu Spokojnego, zaobserwowano je w ciepłych wodach niedaleko Hawajów, w południowej Kalifornii

i Meksyku, jak również w innych lokalizacjach na Pacyfiku. Żyją zazwyczaj w morskich głębinach, czasami 

jednak są wyrzucane z przybrzeżnych wód i mogą występować w dużej liczbie na plażach.